2017, het jaar van Legionella pneumophila

Wat me bij dit soort lijstjes opvalt, is dat bacteriesoorten ontbreken, terwijl bacteriën een onmisbare rol spelen in de natuur en de biodiversiteit van bacteriën die van eukaryoten ruimschoots overtreft. Het lijkt me niet zo moeilijk om bacteriesoorten te bedenken waar in 2018 wat meer aandacht voor zou kunnen zijn. Zo valt te denken aan bacteriesoorten die onze volksgezondheid bedreigen. Goede kandidaten in die categorie zouden bijvoorbeeld Vibrio cholerae of Salmonella typhi zijn, bacteriesoorten waar wereldwijd nog steeds te veel mensen aan sterven. Overigens zou men er ook voor kunnen kiezen om bacteriesoorten te bedenken die zijn vernoemd naar beroemde microbiologen, zodat die mede herdacht worden. Voor Nederland zouden de bacteriesoorten Streptomyces leeuwenhoekii of Beijerinckia indica mooie kandidaten zijn. Natuurlijk zouden we ook de nadruk kunnen leggen op bacteriesoorten waar het moeilijk mee lijkt te gaan. Daarbij denk ik bijvoorbeeld aan Clostridium lactatifermentans, een bacteriesoort die ik in 2002 heb geïsoleerd, beschreven en een naam heb mogen gegeven, maar waar na 2002 bijzonder weinig meer van is vernomen.

Met terugwerkende kracht kunnen we 2017 trouwens het jaar van Legionella pneumophila noemen. Hoewel het precieze aantal mensen dat in 2017 in Nederland ziek is geworden van L. pneumophila nog niet bekend is, is wel al duidelijk dat het aantal gerapporteerde gevallen boven de 500 uit zal komen. Dit is een record sinds het aantal legionellagevallen jaarlijks door het RIVM wordt bijgehouden. Waarschijnlijk zal ook dat nieuw voor u zijn, want er wordt weinig ruchtbaarheid meer gegeven aan de veteranenziekte die door L. pneumophila wordt veroorzaakt. Dit was anders aan het begin van deze eeuw, toen vlak na de grote legionella-uitbraak in Bovenkarspel de overheid en nieuwsmedia veel aandacht hadden voor Legionella. Hierdoor kwam geld beschikbaar voor onderzoek en ook KWR heeft zijn steentje aan dat onderzoek bijgedragen, door onder andere aan te tonen dat het organisme zich vermeerdert in ééncellige diertjes die in watergerelateerde biofilms aanwezig zijn. Daarnaast hebben we ook laten zien dat koeltorens vaker positief lijken te zijn voor L. pneumophila dan drinkwaterinstallaties. Opmerkelijk genoeg heeft de overheid de wetgeving en handhaving van de wetgeving vooral gericht op drinkwaterinstallaties. Hierdoor spenderen gebouwbeheerders jaarlijks vele euro’s om aan deze wetgeving te voldoen, maar gezien het hoge aantal legionellazieken in 2017, zonder het beoogde effect.

Hoewel ook wetgeving voor koeltorens is geïmplementeerd, ontspringen een deel van de koeltorens nog altijd de dans, simpelweg omdat we niet weten waar overal koeltorens staan. Daarnaast is voor koeltorens ook veel minder duidelijk hoe goed bepaalde beheersmaatregelen werken. Het zou mij daarom niet verbazen als koeltorens één van de belangrijkste bronnen van L. pneumophila bij patiënten in Nederland zouden zijn. Gezien de toename in de afgelopen jaren van het aantal mensen dat ziek wordt van Legionella in Nederland, zou je verwachten dat de overheid zich actief opstelt ten aanzien van dit dossier. Toch lijkt het tegenovergestelde waar te zijn, want waar KWR vroeger vaak onderzoeksprojecten voor de overheid uitvoerde op het gebied van Legionella, is dat de laatste jaren volledig opgedroogd. Een trend die ook door collega-instituten wordt bevestigd. Hoewel het verschrikkelijk is voor de mensen die het afgelopen jaar ziek zijn geworden of zelfs zijn gestorven aan L. pneumophila, zou een positief effect van het recordjaar 2017 kunnen zijn dat de overheid wakker wordt. Deze wake-up call resulteert dan hopelijk in een gezamenlijk onderzoek- en actieplan om de precieze rol van koeltorens bij verspreiding van L. pneumophila in kaart te brengen, beter inzicht te krijgen in de microbiële ecologie van L. pneumophila in koeltorens en het definiëren en testen van effectieve maatregelen voor beheersing van L. pneumophila in koeltorens. Het zou namelijk prachtig zijn als 2018 niet nog eens het jaar van Legionella pneumophila wordt, dat geeft dan namelijk ook de ruimte om 2018 uit te roepen tot jaar van de Clostridium lactatifermentans.