BioMon: nauwe samenwerking DNA biomonitoring

De lezing van Paul Hebert behandelde ontstaan, stand van zaken en de toekomst van DNA Barcoding. De mens deelt de planeet aarde met miljoenen soorten meercellige organismen. Deze soorten worden nu geconfronteerd met een situatie zonder precedent – een massa-uitsterving die niet wordt veroorzaakt door een natuurramp, maar door één levend wezen. De mens is de belangrijkste veroorzaker van de veranderingen in de huidige flora en fauna; de kans dat soorten uitsterven, is op dit moment in de geschiedenis minstens honderd keer hoger dan normaal. Daarmee wordt ‘de bibliotheek van het leven’ vernietigd, aldus Hebert.

Genoomonderzoek biedt snelle inventarisatie van soorten

Tot voor kort vormde de enorme biodiversiteit, met miljoenen onbeschreven soorten, een belemmering om hierin verandering te brengen. Nu levert genoomonderzoek het gereedschap om barrières als deze te slechten en de inventarisatie van alle soorten op aarde in enkele tientallen jaren, in plaats van enkele eeuwen, af te ronden.

DNA barcoding

Deze vooruitgang is gebaseerd op de ontdekking van DNA barcoding. DNA barcoding is de analyse van de variatie van korte, gestandaardiseerde delen van ons genoom. Deze techniek maakt het mogelijk om soorten automatisch te determineren en onbeschreven soorten te ontdekken. DNA barcoding opent de mogelijkheid te komen tot een wereldwijd biologisch bewakingssysteem van onze invloed op planten en dieren. Implementatie van zo’n systeem vergroot ons vermogen om beschermde soorten te redden aanzienlijk. Ook bewaren we de genoomdata van die soorten die niet gered kunnen worden. Genoomtechnologie verandert het onderzoek naar biodiversiteit en dat heeft belangrijke consequenties voor de mens en voor de andere soorten op deze planeet.

DNA methodes breed inzetbaar

De opmars van de genoomtechnologie betekent dat er op tal van (ecologische) terreinen nieuwe mogelijkheden geboden worden om het vóórkomen en de verspreiding van soorten in kaart te brengen. Hierbij valt te denken aan moeilijk te traceren organismen, microbiologische gemeenschappen en populaties (o.a. vissen) of organismen die moeilijk te identificeren zijn. Een van de kansen is dat er met DNA-methodes een bredere screening mogelijk is van microbiologische drinkwaterkwaliteit, waar we traditioneel alleen kijken naar de indicatororganismen.

BioMon, Netherlands Center for Genetic Biodiversity Assessment

DNA barcoding staat daarmee aan de basis van de activiteiten van BioMon. Het Netherlands Center for Genetic Biodiversity Assessment biedt technieken en methoden aan die het mogelijk maken om soorten te identificeren, biodiversiteit te meten en op basis daarvan uitspraken te doen over het functioneren van ecosystemen en de effecten hierop van menselijk handelen. We doen dit met behulp van onze uitgebreide labinfrastructuur, ondersteund door state-of-the-art kennis van systeem, analyse en data-interpretatie.

Onderzoeker en teamleider Microbiologie Edwin Kardinaal: “BioMon biedt grote kansen aan ons en onze partners en klanten, als een gezamenlijke activiteit van vier bekende organisaties in het vernieuwende veld van genetische biomonitoring, diagnose en beoordeling.”

Michiel Hootsmans, onderzoeker bij KWR: “Genetisch gebaseerde biomonitoring ontwikkelt zich snel en opent nieuwe perspectieven op soorten en het functioneren van ecosystemen die tot nu toe nauwelijks op andere manieren onderzocht konden worden. Veilig en gezond drinkwater begint bij een gezonde bron. DNA monitoring biedt ons een veel beter inzicht in de ecologische kwaliteit van onze bronnen.”

dr. A.H. Heinekenprijs

Paul Hebert was in Nederland vanwege een bijzondere gelegenheid. Op donderdag 27 september, tijdens een speciale vergadering van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, ontving hij de dr. A.H. Heinekenprijs voor de Milieuwetenschappen 2018. Hebert krijgt deze prestigieuze prijs voor zijn grote bijdrage aan de ontwikkeling van DNA barcoding, een methode om soorten te herkennen en te ontdekken met behulp van een klein deel DNA van een gestandaardiseerd deel van het genoom.