EUSEME: Rioolwateranalyse naar drugs tijdens de intelligente lockdown in Nederland

Rioolwater is een spiegel van de samenleving. Door de data te normaliseren voor de populatie, kan het drugsgebruik in verschillende regio’s worden vergeleken.

Het onderzoek

De wereld gaat gebukt onder de coronapandemie. Op 15 maart kondigde het kabinet in een persconferentie aan dat alle restaurants, cafés, sportclubs, sauna’s, seksclubs en coffeeshops in Nederland om zes uur moesten sluiten. Het gedrag, de dagbesteding en mobiliteit van veel mensen is sterk beïnvloed door de COVID-19 maatregelen. Mensen reizen minder voor studie, werk of plezier, en konden geen gebruik maken van horeca of evenementen bezoeken. Dit resulteerde in een samenleving die voornamelijk thuis was. “Heeft deze situatie geleid tot ander drugsgebruik?” vroegen de KWR-onderzoekers zich af.

Het onderzoek is uitgevoerd in de week van 18 t/m 24 maart 2020, vlak na de afgekondigde intelligente lockdown. Hierdoor ontstond de unieke situatie dat we het drugsgebruik van de bevolking konden meten in afwezigheid van toeristen en actief uitgaansleven.

Voor het EU-project EUSEME analyseerden de KWR-onderzoekers in de drie steden gedurende één week rioolwatermonsters op zoek naar benzoylecgonine (metaboliet van cocaïne), amfetamine (speed), MDMA (XTC), methamfetamine (crystal meth) en THC-COOH (metaboliet van cannabisproducten). Het onderzoek gebeurde, net als de voorgaande keren, in nauwe samenwerking met de drie betrokken waterbeheerders: Watercyclusbedrijf Waternet (Amsterdam), Waterschap De Dommel (Eindhoven), Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden (Utrecht) en de EMCDDA (European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction).

Cocaïne

Het cocaïnegebruik per duizend inwoners in Utrecht en Eindhoven was ten tijde van de lockdown vrijwel gelijk aan het gebruik in 2019. Het cocaïnegebruik in Amsterdam laat daarentegen in 2020 een afname van een kwart zien ten opzichte van 2019.

Amfetamine (speed)

De vracht amfetamine per duizend inwoners (de totale hoeveelheid van een stof die per etmaal in het rioolwater zit) was in Utrecht ten tijde van de lockdown iets hoger dan in 2019, de stijging van de afgelopen jaren zet door. In Amsterdam zijn de vrachten in 2020 daarentegen met één derde afgenomen ten opzichte van 2019. Voor de regio Eindhoven kan de vracht lastig worden vergeleken omdat het de afgelopen tien jaar slechts driemaal mogelijk was om het amfetaminegebruik te meten zonder dat deze meting werd verstoord door een lozing van afval van amfetamineproductie.

MDMA (XTC)

De vracht MDMA per duizend inwoners in Amsterdam is in 2020 ongeveer de helft van 2019. Voor Utrecht en de regio Eindhoven was het gebruik in 2020 vrijwel gelijk aan dat van 2019.

Methamfetamine (crystal meth)

Methamfetamine is niet populair in Nederland. De vracht en het daaraan gerelateerde gebruik per duizend inwoners ligt in Amsterdam, Utrecht en regio Eindhoven aanzienlijk lager dan het gebruik van de andere drugs. Ook in vergelijking met diverse andere Europese steden is het gebruik van methamfetamine beperkt. Het beperkte gebruik maakt het lastig om uitspraken te doen over de invloed van de intelligente lockdown maatregelen op het gebruik. In 2019 werd voor het eerst een lozing van productieafval van methamfetamine in de regio Eindhoven waargenomen. In 2020 is daar wederom een lozing waargenomen.

Cannabis (Marihuana en Hasjiesj)

THC-COOH is de metaboliet van cannabisproducten (marihuana en hasjiesj). De vrachten per duizend inwoners zijn in 2020 zeer vergelijkbaar met voorgaande jaren. Het gebruik is al jaren stabiel, de intelligente lockdown maatregelen hebben geen effect gehad op het totale gebruik.

Drugsgebruik tijdens lockdown

Het drugsgebruik in Amsterdam in maart 2020 is in vergelijking met metingen in maart 2019 voor XTC met de helft, voor speed met een derde en voor cocaïne met een kwart afgenomen. Voor cannabis producten bleef het gebruik stabiel. In Utrecht en de regio Eindhoven is voor geen enkele van deze drugs een duidelijke afname waar te nemen. Mogelijk hebben het ontbreken van toerisme en uitgaansleven tijdens de lockdown invloed gehad op het gebruik van XTC, speed en cocaïne in Amsterdam, terwijl dit geen noemenswaardig effect had voor Utrecht en regio Eindhoven.

Voor een beter begrip van het drugsgebruik ten tijde van corona is het enerzijds zinvol trends van drugsgebruik vóór, tijdens en gedurende de versoepeling van corona-gerelateerde maatregelen te monitoren. Tevens is het zinvol om bevolkingsonderzoek uit te voeren om een beter beeld te krijgen van de gebruikers(groepen) en hun gedrag in deze periode. Dergelijke informatie kan overheden helpen hun beleid toetsen en verbeteren.