Expertmeeting WHO: de rol van water bij de verspreiding van antibioticaresistentie

Worden infecties weer doodsoorzaak nummer 1?

Wereldwijd sterven er nu 700.000 mensen per jaar aan een infectie met een antibioticaresistente bacterie. Er komen steeds meer antibioticaresistente bacteriën en de bedreiging wordt elk jaar groter: een rapport van een Britse overheidscommissie gaat uit van de schatting dat in 2050 er wereldwijd 10.000.000 mensen aan levensbedreigende infecties met antibioticaresistente bacteriën zullen overlijden als er niets gebeurt (O’Neill 2016. Tackling drug resistance globally). Daarmee zou sterfte door infecties weer een van de belangrijkste doodsoorzaken worden, zoals voor de uitvinding van antibiotica.

Jaarlijks aantal sterfgevallen door verschillende oorzaken wereldwijd, met huidige en voorspelde sterfte door antimicrobiële resistentie (AMR)

Verspreiding ook via de waterketen

Antibioticaresistentie ontstaat in allerlei sectoren, zoals door (overmatig) gebruik van antibiotica bij de productie van vlees en door (vaak onnodig) voorschrijven van antibiotica aan mensen. De waterketen speelt een rol bij de verspreiding van antibioticaresistentie: van lozing van antibioticaresistente micro-organismen en genen voor antibioticaresistentie in het watermilieu, naar overdracht van resistentiegenen in het milieu, en blootstelling aan resistentiegenen via het watermilieu (drinken, zwemmen, irrigatie van voedingsgewassen, aquacultuur). Door de toenemende verstedelijking en veeteelt neemt de druk op het watermilieu toe: direct of indirect contact met water kan steeds vaker tot blootstelling aan antibioticaresistentie leiden. In rioolwater, oppervlaktewater en waterbodems worden resistentiegenen aangetroffen, ook tegen de nieuwste generatie antibiotica. Het watermilieu wordt daarmee mogelijk zowel reservoir als smeltkroes voor antibiotica-resistentie.

Watersector in centrale positie voor aanpak

De WHO wil daarom meer aandacht voor antibioticaresistentie in water. Meer kennis is nodig over verontreinigingsbronnen, verspreidingsroutes, voorkomen en gedrag (transport, persistentie, overdracht) en het blootstellings- en gezondheidsrisico van antibioticaresistentie in water. Ook is meer kennis nodig over de verwijdering van antibioticaresistentie door zuiveringsprocessen in de waterketen. In Nederland hebben we in de drinkwatervoorziening een behoorlijk aantal barrières tegen antibioticaresistentie en is blootstelling via drinkwater waarschijnlijk gering vergeleken met andere routes, zoals vleesproductie. Maar ook hierover is nog niet veel kennis voorhanden. Hoewel de blootstelling via de waterketen vooral in Nederland dus ondergeschikt is, heeft de watersector wereldwijd wel een uitstekende centrale positie om bij te dragen aan de aanpak van dit probleem:

• de watersector heeft zelf baat bij een schoon watermilieu en is daarvoor een van de belangrijkste pleitbezorgers en rentmeesters;
• de watersector heeft de mogelijkheden om in te grijpen in de waterketen om de verspreiding van resistentiegenen en de gezondheidsrisico’s daarvan te helpen verminderen.

Tijd dus om te komen met een water-actieplan, in de context van de actieplannen tegen antibioticaresistentie voor andere sectoren (gezondheidszorg, veeteelt, voedsel).

Samenwerking KWR en WHO

KWR is WHO Collaborating Center on Water Quality & Health en is een van de testlaboratoria voor het WHO International Scheme to Evaluate Household Water Treatment Technologies, waarmee de WHO door certificering van waterzuiveringssystemen de kindersterfte door diarree in ontwikkelingslanden wil terugdringen.

35 experts from all over the world came together at KWR to help WHO to make an action plan against dissemination of antibiotic resistance through water.

Expert meeting WHO at KWR.

Gertjan Medema, Chief Science Officer KWR and Bruce Gordon Coordinator of Water, Sanitation, Hygiene and Health van WHO.