Hoe houd je de ambities vast bij initiatieven binnen duurzaamheid?

Het doel van ANCHOR  is om steden te ontwikkelen die veerkrachtig, circulair, geïntegreerd, duurzaam en sociaal zijn. Dit gebeurt door het onderzoeken van toepassingen in waterhergebruik in de bebouwde omgeving vanuit verschillende perspectieven: technisch, sociaal, bestuurlijk en economisch. Uiteenlopende casussen staan op de agenda om bestaande initiatieven onder de loep te nemen. Het duurzame woonproject De Nieuwe Dokken in Gent markeert de aftrap.

Afbeelding 1. De Nieuwe Dokken in Gent is één van de onderzochte initiatieven om een duurzame en circulaire water- en energievoorziening op wijkschaal vorm te geven.

Veel tijd en energie

Gesproken werd met betrokkenen van zeer uiteenlopende partijen, van drinkwaterbedrijf tot een coöperatie die duurzaamheidsdiensten levert aan de bewoners. “Wat duidelijk naar voren kwam, is de hoeveelheid tijd en energie die deze sleutelpersonen in het project steken”, vertelt Starke. “Zij houden alles gaande en verliezen de brede visie niet uit het oog. Komt er weerstand op hun pad, dan verzinnen ze creatieve oplossingen om door te kunnen gaan.” Collega-onderzoeker Noor van Dooren vult aan. “Tijdens de gesprekken hebben we aan de hand van een speciaal ontwikkeld raamwerk de rollen van de sleutelpersonen, zogenoemde ‘agents of change’, proberen te identificeren. Zo heb je bijvoorbeeld een visionair, een netwerker of iemand die handig is om resources bij elkaar te brengen. Allemaal rollen die op een bepaald moment in het proces onmisbaar zijn. Natuurlijk moeten we alle data nog uitwerken, maar het werkte heel goed om mensen zichzelf te laten herkennen in de rollen en ze daarnaast rollen aan andere kartrekkers toe te laten wijzen.”

Afbeelding 2. KWR-onderzoekers Noor van Dooren (links) en Linde Janssen (rechts) in gesprek met een ‘agent of change’.

De kar trekken

Een opvallende uitkomst van de gesprekken vinden de onderzoekers dat alle ondervraagden op één lijn zaten over de manier waarop het project De Nieuwe Dokken zich heeft ontwikkeld. In dit geval kwam de vraag om een duurzame wijk te bouwen vanuit de gemeente. De uitwerking lag echter vooral bij private partijen. Er was veel continuïteit in de mensen die erbij waren betrokken. Na Gent staan in 2025 casussen op de agenda in Nederland, Duitsland en Zweden. Starke: “Ik ben ontzettend benieuwd hoe in vergelijkbare gevallen in andere contexten de mensen het op zich nemen om de kar te trekken en welke impact dit heeft op de ambitie van zo’n project.”

Public design for water

Het ANCHOR-project past prachtig binnen een van de maatschappelijke opgaven waarop KWR zich richt: Public design for water. Binnen dit thema gaat het over veranderprocessen en het vaak weinig gestroomlijnde verloop hiervan. “De casussen die we analyseren moeten regelmatig hun weg vinden in een ingewikkelde werkelijkheid”, legt Starke uit. “De projecten hebben een ontwerpende aanpak en zijn bijzonder complex. Naast technische uitdagingen moet bijvoorbeeld ook met politiek-bestuurlijke processen en de behoeften van bewoners rekening worden gehouden. Het zijn geen puur technische projecten, die in lineaire oorzaak-gevolgrelaties gevat kunnen worden. Ons onderzoek maakt duidelijk dat de bestuurlijke wereld volgens een andere logica werkt. Wij hopen dat meer inzicht in die bestuurlijke logica ervoor zorgt dat mensen zich meer op hun gemak voelen. Betrokkenen kunnen dan beter omgaan met tegenslagen en raken niet gedesillusioneerd wanneer dingen anders werken dan zij van tevoren hebben bedacht. Dat kan zulke projecten alleen maar ten goede komen.”

Samenwerking

Het driejarige ANCHOR-project werd in april 2023 toegekend binnen de INTERREG-regeling van de EU. Het Europese project is een samenwerking tussen KWR, Waternet en partners uit Vlaanderen, Duitsland en Zweden. ANCHOR wordt medegefinancierd vanuit WiCE, het collectieve onderzoeksprogramma van de drinkwaterbedrijven op het snijvlak van water, energie, grondstoffen en omgeving