Ketenbreed de waarde van water behouden en vergroten

Even opletten: in de circulaire economie gaat het níet om circulariteit en kringlopen op zich. Het gaat om waarde. Een circulaire aanpak is een manier om de waarde te behouden en zelfs waarde te toe te voegen waar die eerder nog niet bestond. “Dat is een belangrijke realisatie: het draait allemaal om waarde. En bij KWR natuurlijk vooral om de waarde in de waterketen.” Aan het woord is Marcel Paalman, senior onderzoeker bij KWR. “In Nederland maken we het beste drinkwater van de wereld. En nadat al die waarde met veel inspanning in het drinkwater is opgeslagen, maken we datzelfde water waardeloos in de paar seconden tussen douchekop en doucheputje. Zo erg zelfs, dat het water daarna eerst naar de RWZI moet om het te mogen lozen. Over waardeloos en waardeverlies gesproken! Maar dat water ís helemaal niet waardeloos – en het wordt hoog tijd dat we daarnaar gaan handelen.”

WiCE

Circulariteit is een belangrijk thema voor KWR. Via Europees onderzoek, TKI en Allied Waters werken KWR-onderzoekers bijvoorbeeld aan een circulaire economie. Paalman en collega Joep van den Broeke zijn de programmamanagers van het onderzoeksprogramma WiCE, Water in de Circulaire Economie, dat in 2018 is opgestart en minimaal doorloopt tot en met 2023. WiCE is onderdeel van én aanvullend op het collectieve onderzoeksprogramma van de drinkwaterbedrijven en KWR. Drinkwaterbedrijven willen via dit onderzoeksprogramma bijdragen aan maatschappelijke opgaven en vraagstukken als circulaire economie, klimaatadaptatie en transitie naar een duurzame energievoorziening – samen met hun partners in de waterketen.

Water, energie en grondstoffen

De waarde van een waterstroom is groter dan het water zelf. Een waterstroom bevat ook energie en grondstoffen – ook al worden die nog vaak afvalstoffen genoemd. Paalman: “Zoals ze in de afvalsector inmiddels zeggen: afval bestaat niet, alles heeft waarde. Het gaat erom die waarde opnieuw te gebruiken, en na gebruik zoveel mogelijk terug te winnen. En daar komt dan die circulariteit om de hoek kijken. Je moet ‘loopjes’ creëren, hergebruik organiseren. Douchewater zou je bijvoorbeeld gescheiden kunnen zuiveren voor hergebruik, je zou ook de warmte kunnen hergebruiken. Maar wie gaan dat doen? Waterschappen? Drinkwaterbedrijven of commerciële partijen? Als je je over de opties buigt, blijkt al snel dat circulaire watervraagstukken alleen met meerdere partijen binnen de waterketen goed aan te pakken zijn. Dan kunnen ze leiden tot bruikbare oplossingen. Stel nou dat het lukt om douchewater opnieuw te gebruiken. Dan kun je bijdragen aan het terugdringen van de drinkwatertekorten die in hete zomers dreigen.”

Ketenbrede aanpak

Ook Joep van den Broeke benadrukt dat circulaire watervraagstukken met meerdere partijen moeten worden aangepakt. “Binnen WiCE werken waterbedrijven, waterschappen en overheid, kennisinstellingen en bedrijven samen aan nationale en internationale projecten, die expliciet worden opgezet met partners uit de hele waterketen. De partners leren in een project ook om elkaar te vinden en te begrijpen en kunnen vervolgens samen het belang van water goed op de maatschappelijke agenda zetten. De meeste WiCE-projecten hebben een looptijd tussen 2 en 3 jaar, een periode waarin deze ketenbrede samenwerking ruimte krijgt om te groeien en te consolideren. Dat aspect stellen de projectdeelnemers zeer op prijs.”

Resultaten uit de eerste helft van WiCE

De eerste langjarige WiCE-projecten zijn nu afgerond, of in de laatste fase. Van den Broeke: “Dat geeft mooie resultaten, die nu ook worden toegepast. Ik denk bijvoorbeeld aan de Optiematrix die deels in het kader van WiCE is ontwikkeld: een decision-support tool voor bestuurders, praktijkvernieuwers en wetenschappers om het gesprek met elkaar aan te gaan over vernieuwing in water-governance. Deze tool is al ingezet binnen diverse projecten van het Kennisactieprogramma Water, dat verbonden is met WiCE. Bovendien wordt de Optiematrix nu bijvoorbeeld ingezet bij Waternet. Een ander resultaat zijn de Sankey-diagrammen om water- en stofstromen in kaart te brengen, een manier van weergeven die sterk resoneert bij drinkwaterbedrijven en regionale overheden en steeds meer wordt gebruikt, bijvoorbeeld in de projecten Circulair Water 2050 en RWZI als Waterfabriek.”

Maatschappelijke impact

In de komende jaren is het doel van WiCE om verder te bouwen aan toegepaste oplossingen voor de waterketen en nieuwe mogelijkheden te verkennen. Joep van den Broeke: “Ideeën voor nieuwe projecten zijn doorlopend welkom. Voorwaarden zijn samenwerking met partners uit verschillende onderdelen van de waterketen, waaronder in ieder geval de drinkwatersector, en dat de partners de helft van de financiering inbrengen. Daarnaast willen we vooral zorgen dat de oplossingen die we ontwikkelen ook vlot toepassing vinden in de praktijk, zodat ons werk ook maatschappelijke impact krijgt.” Paalman vult aan: “Bij impact komen meer aspecten kijken dan alleen de technische kant. Hoe zit het met regelgeving, welke personen en organisaties moet je mee krijgen om iets te kunnen toepassen? We willen graag ook de stappen zetten die nodig zijn om naar meer effectieve toepassing van het onderzoek naar water in de circulaire economie te komen. Want KWR heeft niet voor niets het motto ‘bridging science to practice’!”