Minister Van Nieuwenhuizen op werkbezoek in Zeeland

Droogte in Zeeland

Nederland krijgt steeds vaker te maken met droogte. Hieronder hebben zowel landbouw als natuur te lijden. Met name in Zeeland, waar oppervlaktewater en grondwater veelal brak of zout zijn, komt de droogteproblematiek duidelijk tot uiting. Om deze kwestie in Zeeland het hoofd te bieden, zijn verschillende initiatieven gestart. Tijdens het werkbezoek, georganiseerd door de Provincie Zeeland, werd een aantal proeflocaties bezocht om de urgentie van de droogteproblematiek onder de aandacht te brengen. Hoewel het de afgelopen dagen flink geregend heeft, is de problematiek daarmee niet verholpen.

Ondergrondse waterberging in Kruiningen

Het werkbezoek ging van start bij de praktijkproef Drainstore, op de locatie van het biodynamische landbouwbedrijf Meulwaeter in Kruiningen. Eigenaar Alex van Hootegem schetste de problemen waar hij met zijn onderneming in de droge zomer van 2018 tegenaan liep, toen sprake was van een extreme droogte.

Meulwaeter bevindt zich op zandige kreekafzettingen en is daardoor iets hoger gelegen dan het omringende landschap. Daardoor heeft zich op deze plek een zoetwaterlens ontwikkeld tot zo’n 20 meter diepte. Deze watervoorraad drijft als het ware op het diepere, zoute grondwater. Om in de toekomst beter bestand te zijn tegen droge periodes, is door Meulwaeter, Provincie Zeeland, Waterschap Scheldestromen, Gemeente Reimerswaal en KWR een proef gestart om de zoetwaterlens te benutten voor het verbeteren en verduurzamen van de zoetwatervoorziening van het landbouwbedrijf.

Begin 2020 is een peilgestuurde drainage aangelegd, gekoppeld aan een ondergronds waterbergingssysteem. Dankzij deze combinatie kan in natte tijden zoveel mogelijk van het neerslagoverschot worden opgevangen en opgeslagen in de ondergrondse zoetwaterlens. Wanneer dit water nodig is voor de groei van het gewas, kan het later worden teruggewonnen uit de zoetwaterlens en via de peilgestuurde drainage worden toegediend aan het gewas. Tijdens het werkbezoek gaf Teun van Dooren toelichting aan de minister over de werking van het systeem en over de belangrijke rol van de ondergrondse zoetwaterlens als tijdelijke buffer.

Uitleg in het veld over het principe van subirrigatie (links: Ruud Barholomeus, rechts: minister Van Nieuwenhuizen)

Subirrigatie bij Rusthoeve

Tijdens het werkbezoek werd ook Agrarisch Innovatie & Kenniscentrum Rusthoeve (Colijnsplaat) aangedaan, waar onderzoek plaatsvindt naar de werking en efficiëntie van subirrigatie via regelbare drainage, als proeflocatie in Zeeland. Charlotte van Sluijs, secretaris-directeur van Rusthoeve, en Ruud Bartholomeus gaven een toelichting aan de minister over de ins en outs van het project.

Onder één van de kavels van Rusthoeve is in 2010 een samengestelde regelbare drainage aangelegd. Drainagebuizen zijn aan elkaar gekoppeld en komen samen via verzamelleidingen in betonnen putten. Van daaruit is de waterafvoer naar de sloot aangelegd. Zo is een regelbaar drainagesysteem gerealiseerd: een aaneengesloten systeem waarin het drainageniveau en hiermee de grondwaterstand, actief kan worden ingesteld, afhankelijk van de behoefte.

Met deze regelbare drainage kan water worden vasthouden en gebufferd in de bodem. Het systeem kan echter ook worden benut om via subirrigatie het grondwater actief aan te vullen. Populair gezegd gaat het hier om ‘ondergronds beregenen’. De praktijkproef bij Rusthoeve wordt uitgevoerd door KWR en KnowH2O, met financiële ondersteuning door Provincie Zeeland, Gemeente Noord-Beveland en Waterschap Scheldestromen.

Natuur

Naast deze twee projecten waarbij KWR is betrokken, werd ook een bezoek gebracht aan Inlaag Hoedekenskerke. Dit is een natuurgebied, ingericht als broedplaats voor diverse vogelsoorten. Natuurmonumenten heeft hier natuurschade door droogte beperkt door de aanvoer van brak water. De dag werd afgesloten met een bezoek aan Waterhouderij Walcheren, waar verschillende wateradaptatiepaden worden bewandeld met betrekking tot droogte.

Gebiedsafhankelijke implementatie

Het werkbezoek van de minister werd benut om de urgentie van de droogteproblematiek duidelijk te maken en om verschillende mogelijke oplossingen toe te lichten en mee te geven naar Den Haag. Doel van alle bezochte projecten is zoveel mogelijk zoet water vast te houden wanneer dat kan, om er in tijden van schaarste aanspraak op te maken. Hoe de proeven worden geïmplementeerd, is sterk gebiedsafhankelijk. Want er bestaat geen generieke oplossing om droogte het hoofd te bieden. Zowel de lokale bodemopbouw als de beschikbare waterbronnen in de omgeving spelen een belangrijke rol. Ook moet worden gekeken naar conflicterende belangen. Zo kan een landbouwbedrijf bij het ondergronds vasthouden van water last hebben van te hoge grondwaterpeilen. Gezien de complexiteit is samenwerking cruciaal, waardoor onderzoekspartijen, overheidsinstanties, landbouwbedrijven, natuurorganisaties en lokale aannemers elkaar hierin zullen moeten vinden.

Op gepaste afstand van 1,5 meter wegens coronamaatregelen krijgt minister Van Nieuwenhuizen te midden van de wortelen toelichting over peilgestuurde drainage en ondergrondse waterberging (links: Alex van Hootegem van Meulwaeter, rechts: Teun van Dooren van KWR)