Nieuwe CSO van KWR Annemarie van Wezel: “Onze positie is nooit vanzelfsprekend”

Vertrekkend CSO Gertjan Medema vertelt wat de aanleiding was voor de wisseling van de wacht bij KWR. Professor Joan Rose, de gerenommeerde internationale waterexpert die verbonden is aan Michigan State University en winnaar van de prestigieuze Stockholm Water Prize 2016, vroeg hem visiting professor te worden in Michigan. Een aanbod dat hij niet kon weerstaan. “Ik vond dat een grote eer, want Joan Rose is op mijn vakgebied een icoon.” Per 1 juli begint hij aan zijn hoogleraarschap, voor een periode van drie jaar. Hij zal ongeveer twee maanden per jaar in Amerika doorbrengen, en de rest van de tijd bij KWR. Medema verheugt zich erop: “Het is een bruisende universiteit met veel studenten, die ligt op een prachtige campus. Ik ben daar al enkele jaren geweest voor een Summer School, dus de onderzoeksgroep en de setting zijn mij een beetje bekend en spreken mij erg aan.”

Kennis overdragen

Als visiting professor gaat microbioloog Medema vooral onderzoek doen. “We hebben een aantal onderzoekslijnen afgesproken. De eerste gaat over antibioticaresistentie die zich verspreidt via het watermilieu. De tweede is global mapping van bronnen, ziekteverwekkers en antibioticaresistentie in het milieu. Daarnaast breng ik de ervaring mee die we als KWR hebben opgedaan met samenwerking met drinkwaterbedrijven en andere spelers in de waterketen. Ik ga de universiteit in Michigan helpen daar een slag in te maken.” En dat laatste wordt heel concreet, zegt hij: “Om echt kennis over te dragen, moet je samen onderzoek doen. Wat ik hier van dichtbij heb meegemaakt, wil ik daar graag toepassen.” Medema’s hoogleraarschap is een mooie uitdaging voor hemzelf, maar ook zeer relevant voor KWR, dat zich vanuit een Nederlands-Vlaamse basis steeds verder internationaliseert. “Daar ga ik via deze route ook aan bijdragen.”

Per 1 mei legt Gertjan Medema zijn taken als Chief Science Officer neer. Annemarie van Wezel neemt de rol over.

Terugblikken op het CSO-schap

Hoe kijkt Medema terug op zijn periode als Chief Science Officer? “Ik heb het erg mooi gevonden om vanuit die positie bij KWR betrokken te zijn. Ik ben hier begonnen als onderzoeker. Dan zie je vooral je eigen onderzoeksterrein. Als CSO zie je veel meer. Niet alle dieptes, maar wel de breedte van de mooie onderzoeken die we doen. Daar word je blij en trots van. Ook mooi vond ik het samen met andere onderzoekers een integrale onderzoeksvisie te maken, en onderzoekslijnen meer te verknopen. We zijn hooggespecialiseerd als KWR, we ademen water. Maar als je toonaangevend wilt zijn moet je verder kijken dan je eigen specialisaties, onderzoeken en advies, en nadenken over hoe de watertoekomst er uit zou moeten zien. En wat wij als instituut kunnen doen om dat beeld dichterbij te brengen.” Het maken en realiseren van die onderzoeksvisie, de water-wise world, was een van de hoogtepunten tijdens zijn CSO-schap, zegt Medema. Waar hij ook met een goed gevoel op terugkijkt, is het stijgend aantal publicaties van de laatste jaren. “Opdrachtgevers vragen er op projectniveau meestal niet om, maar we willen een instituut van niveau zijn in de wetenschap. Dat bereik je alleen door te publiceren.”

Alles voor de eindgebruiker

Medema ziet er niet tegenop, naast zijn deeltijd hoogleraarschap, weer ‘gewoon’ principal scientist te worden. “Ik ben altijd van de inhoud blijven houden. Mijn internationale netwerk zit ook vooral op de inhoud, dus dat voelt goed. En iets erbij zonder iets eraf voelde níet goed. Het CSO-schap is bij Annemarie in heel goede handen. Zij denkt van nature in grote lijnen en over haar eigen vakgebied heen. Ik heb veel vertrouwen in haar. Het is fijn dat zij het stokje overneemt.”

Bioloog Annemarie van Wezel, gepromoveerd in milieuchemie en toxicologie, is werkzaam als hoofdonderzoeker en hoogleraar op het gebied van waterkwaliteit en gezondheid bij KWR en het Copernicus Institute of Sustainable Development van de Universiteit Utrecht. Zij heeft 25 jaar ervaring als wetenschappelijk onderzoeker in risicobeoordeling, toxicologie en milieuchemie en milieubeleidsevaluatie. Ze is onder andere lid van het Nederlandse College voor Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden en van de Nederlandse Gezondheidsraad.

Van Wezel zegt veel  zin te hebben in haar nieuwe rol. “Ik heb Gertjan acht jaar lang zien acteren. Hij heeft dat met soms bewonderenswaardig geduld gedaan. Je staat in de positie van CSO voor de wetenschap intern, en voor de communicatie naar de belangrijke opdrachtgevers, en bent inhoudelijk betrokken bij het collectieve onderzoek dat we voor de Nederlandse en Vlaamse drinkwaterbedrijven doen. Je hebt er politieke sensitiviteit voor nodig om mensen mee te krijgen. Gertjan heeft altijd duidelijk gemaakt aan de onderzoekers dat we alles uiteindelijk doen voor de eindgebruikers; de partijen die onze kennis toepassen in de praktijk. Ik hoop dit net zo goed te doen als hij. Overzicht houden, touwtjes aan elkaar knopen en samenhang aanbrengen dáár waar (drink)waterpartners en partners uit andere sectoren elkaar tegenkomen. Want de echte meerwaarde die je kunt hebben, is door vragen op het gebied van technologie, gezondheid, governance en duurzaamheid in samenhang te beantwoorden. Dat kunnen wij, omdat wij specialisten hebben op al die terreinen. Dat is de kracht van KWR. Ik wil me er graag voor inzetten daar nog meer gebruik van te maken dan we al doen.”

Aandachtspunten

Hoewel haar plannen zich nog moeten vormen, heeft Annemarie van Wezel enkele aandachtspunten op haar lijstje staan. Het wetenschappelijk niveau hooghouden terwijl diverse onderzoekers op korte termijn met pensioen gaan, is er daar één van – ook in relatie met het belang van publiceren. “Zo investeert KWR, anders dan universiteiten, bijvoorbeeld vrij snel in vaste contracten”, zegt Van Wezel. “Ik denk dat dit ertoe bijdraagt dat mensen zich bij ons thuis voelen. Zij krijgen de tijd om onderzoekslijnen te ontwikkelen en doordat zij langere tijd aan ons verbonden kunnen zijn, zijn wij het geheugen van de sector.”

“Een tweede aandachtspunt”, zegt de nieuwe CSO, “is uitbouwen van het onderzoek dat we samen doen met andere spelers in de waterketen. Daarnaast wil ik de samenhang graag bevorderen tussen wat wij doen en wat andere Nederlandse en buitenlandse wateronderzoeksinstituten doen. Welke samenwerkingen werken goed, hoe verspreiden we onze kennis het beste?”

Van Wezel kijkt uit naar de interactie met eindgebruikers zegt zij. “Er komen steeds meer vormen van communicatie. Ik vind het interessant om dat vorm te geven en daarin samen te werken met ons team Communicatie.”

Peer review

Van Wezel verheugt zich op de peer review, die komend najaar voor de deur staat en waarbij een internationaal team van aansprekende wetenschappers een tweedaags bezoek brengt aan KWR. “De peer review is een heel mooie start van mijn CSO-schap, zeker ook omdat we in juli een nieuwe directeur krijgen. We gaan in een frisse constellatie aan de slag. Met de peer review geven we het bezoekende team in een rapport een goed zicht op onze kennis en de ontwikkeling daarin, maar ook op de valorisatie ervan, dat wil zeggen het toepassen van die kennis. De wetenschappers gaan in gesprek met veel verschillende mensen binnen KWR, en kunnen zich zo een goed beeld vormen van wat we doen. Hopelijk komen ze met goede aanbevelingen voor ons, die bijdragen aan onze strategie en die onze keuzes onderbouwen richting onze aandeelhouders. Want het gaat goed met ons, maar het kan altijd beter; onze positie is nooit vanzelfsprekend.”

Vertrekkend CSO Medema kijkt ook uit naar de peer review. “Het is altijd goed om ons een spiegel voor te laten houden en peers van een afstandje naar ons instituut te laten kijken. Als je een instituut van niveau wilt zijn, hoort een peer review erbij. Voor KWR is het belangrijk dat wetenschappers vanuit hun eigen ervaring kritisch kijken naar de wetenschap én naar de valorisatie. We zoeken bewust naar reviewers die in hun eigen werk ook bezig zijn met bridging science to practice.”

Bridging science to practice

Van Wezel geeft aan zelf ook meer kennis te willen opdoen over valorisatie, om beter te begrijpen wat werkt en wat niet. “Want onze sector staat open voor innovaties, maar we werken met drinkwater, dus daar wil je geen risico’s mee lopen. Daarom is die valorisatiekant zo belangrijk. Het geeft ons bestaansrecht. In Europese projecten hebben ze ons er graag bij omdat we goede wetenschappers hebben, maar we begrijpen ook de problemen uit de praktijk heel goed. “De vertaling van wetenschapper naar watermaker is van belang.” Medema vult aan: “Daarom is bridging science to practice niet voor niets ons motto. Als wij prachtig wetenschappelijk onderzoek doen, maar het sijpelt niet door naar de waterbedrijven die er hun voordeel mee doen, dan hebben we geen bestaansrecht meer. Wij zijn dan ook bij uitstek geschikt om verbindingen te leggen tussen kennisinstituten, technologiebedrijven en de eindgebruikers.”

Bridging science to practice is ook de motivatie om de komende jaren sterk in te zetten op internationalisering. “We geven hieraan op verschillende manieren vorm”, zegt Van Wezel. “Binnen EU-projecten bijvoorbeeld, met andere kennisproducten en gebruikers. Wereldwijd gebruiken we Watershare om onze KWR-kennis te delen met kennispartners en toegankelijk te maken voor vele eindgebruikers.”