Nieuwe grafieken SARS-CoV-2 rioolwatermonsters van september

In de grafieken die we tot 20 augustus publiceerden, gaven we op de y-as steeds de gemeten concentratie SARS-CoV-2 RNA in rioolwater weer. Omdat een stevige regenbui het rioolwater verdund, is op regendagen de gemeten concentratie SARS-Cov-2 lager dan op droge dagen. Dat betekent dat de concentratie SARS-Cov-2 ‘genormaliseerd’ moet worden voor de verdunning van de totale hoeveelheid menselijke ontlasting in het riool gedurende de meetperiode (24 uur). Gertjan Medema, hoofdonderzoeker in het KWR-coronateam, heeft ervoor gekozen om in de monsters naast SARS-CoV-2 ook ‘CrAssphage’ (Cross Assembly phage) te meten. CrAssphage is een bacterievirus dat heel specifiek en in hoge concentraties in menselijke ontlasting voorkomt.

Meetcorrectie met ‘CrAssphage’

Medema: “Het aandeel menselijke ontlasting in het riool kan van dag tot dag verschillen. Als het regent wordt het rioolwater verdund met regenwater en gaat het aandeel menselijke ontlasting omlaag, en daarmee ook de concentratie SARS-CoV-2. Om het verloop in de tijd goed te beoordelen moet worden gecorrigeerd (genormaliseerd) voor dergelijke verdunning. Dat doen we door parallel aan SARS-CoV-2 ook het aandeel menselijke ontlasting in rioolwater te meten (aan de hand van CrAssphage). Door de concentratie SARS-CoV-2 te delen door de concentratie CrAssphage krijg je de hoeveelheid SARS-CoV-2 per hoeveelheid menselijke ontlasting in het riool.”

Vroegwaarschuwing

Wat zien we in het riool? De concentraties SARS-CoV-2 laten duidelijk zien dat de viruscirculatie weer toeneemt. Het verschil tussen de concentratie SARS-CoV-2 RNA in huishoudelijk rioolwater en het aantal mensen met een positieve COVID-19 test is nu kleiner dan bij de eerste golf. Dat komt omdat er nu veel meer mensen getest worden dan in maart en april. De oranje en blauwe curves liggen dan ook dichterbij elkaar dan in maart en april.

De vroegwaarschuwing van de rioolmetingen lijkt daardoor ook minder duidelijk aanwezig dan in de aanloop van de eerste golf, maar in Amersfoort, Utrecht en Tilburg stijgt de concentratie SARS-CoV-2 in het riool ook bij de tweede golf eerder dan het aantal meldingen (lees: positieve testuitslagen). Gertjan Medema: “De functie van vroegwaarschuwing die het riool nog steeds heeft, is gebaat bij frequenter meten in het riool. Voor grote steden of brandhaarden meermaals per week.”

Grafieken van Amsterdam en Utrecht

 

Filters

In augustus werden we geconfronteerd met leveringsproblemen van de filters die we gebruiken voor het concentreren van virussen uit rioolwater. We hebben in augustus met een vervangend filter moeten meten, dat een lagere virusopbrengst gaf (zie onderstaande grafiek van Utrecht). Dat gold voor zowel SARS-CoV-2 (gele curve) als voor CrAssphage. Door de normalisatie is dat gecorrigeerd (groene curve).

Afgezien van de verschillen door andere filters, maakt onderstaande grafiek ook duidelijk dat de ongecorrigeerde metingen – en daarmee de trends – niet zoveel zijn beïnvloed door de verdunning van het rioolwater.

Specifieke populaties meten

Ook het bemonsteren van kleinere gebieden, zoals stadsdelen, stadswijken of zelfs verpleeghuizen, maakt dat de GGD op basis van de rioolwatergegevens gerichter op kan treden. Medema: “Immers, het riool toont de besmetting van de hele populatie (een stadsdeel of verpleeghuis) en niet die van een relatief klein aantal burgers dat symptomen voelt, zich laat testen en positief blijkt te zijn. Het riool ontdekt ook al die mensen die besmet zijn maar zich niet melden”.

Sinds augustus onderzoekt het coronateam van KWR in stadsdelen en stadswijken van Rotterdam het rioolstelsel op de concentratie SARS-CoV-2 RNA. We doen dat in TKI-kader samen met ErasmusMC, GGD en huisartsenpraktijken in Rotterdam, STOWA, waterschappen, Partners4UrbanWater, RoyalHaskoning-DHV, IMD en AQUON. De grafieken van Rotterdam worden vanaf nu gepubliceerd via het project.

Grafieken overige locaties

Omdat het RIVM het nationale rioolmonitoringsprogramma heeft opgeschaald, zijn we na 3 september gestopt met het meten van het rioolwater in Amersfoort, Den Haag, Tilburg, Apeldoorn, Franeker en Terschelling. Hieronder publiceren we van die locaties onze laatste grafieken.

Op Terschelling zijn zowel te weinig patiënten, ziekenhuisopnames als rioolwaterpositieven voor een grafiek.

Nationaal coronadashbord

Voor de actuele cijfers verwijzen we naar de website ‘Covid-19 Nationale SARS-CoV-2 Afvalwatersurveillance’ van RIVM.