Nieuwe scriptieprijs vernoemd naar hydrogeologie-coryfee Stuyfzand

Op vrijdag 29 november 2019 vond bij KWR het afscheidssymposium van Pieter Stuyfzand plaats. Collega’s, oud-collega’s, familie en vrienden keken met Stuyfzand terug op zijn imposante (onderzoeks)carrière van 40 jaar bij KIWA/KWR, 12 jaar bij VU en 4 jaar bij TU Delft. Gastheer Jan Willem Kooiman opende het symposium met mooie anekdotes over buitenlandse post conference fieldtrips met Stuyfzand en anderen, en introduceerde de Kooiman-classificatie voor Stuyfzand, die de verschillende fases in Stuyfzands carrière beschrijft, analoog aan de bekende Stuyfzand-classificatie voor grondwatertypen (zie H2O 1986, nr 19, p.562-568).

Gedachtengoed met blijvende waarde voor de praktijk

De bijeenkomst bracht fraai aan het licht hoe het gedachtengoed dat Stuyfzand in decennia heeft opgebouwd rond kunstmatige infiltratie van voorgezuiverd oppervlaktewater, duinhydrologie en grondwaterkwaliteit blijft doorwerken in het heden en ook buiten Stuyfzands voornaamste onderzoekslocatie, de duinen. Deze ontwikkeling kwam in een stroomversnelling dankzij het promotieonderzoek van Koen Zuurbier, met concrete pilots buiten de duinen. Vooral door de toenemende behoefte aan regionale zoetwatervoorzieningen en natuurlijk door de droogte van 2018 werd de roep om gebruik van de ondergrond steeds luider. Stuyfzand vertrekt op een mooi moment: in Nederland, en op niet al te lange termijn ook steeds meer in het buitenland, wordt wat hij in de afgelopen 40 jaar heeft bedacht steeds meer in de praktijk gebracht. Zijn gedachtengoed wordt opgepakt door andere mensen, vaak door hem opgeleid en/of geïnspireerd, en verder uitgebouwd.

Nieuwe ankers voor de drinkwatervoorziening

De eerste inhoudelijke spreker tijdens het afscheidssymposium, dr. Koen Zuurbier (PWN), promoveerde in 2016 bij Stuyfzand aan de VU, op het thema ondergrondse waterberging in de tuinbouw. Recent maakte hij, na 9 jaar als collega van Stuyfzand bij KWR, de overstap naar een beleidsadviseursfunctie bij drinkwaterbedrijf PWN. Zuurbier beschreef hoe de beschikbaarheid van voldoende drinkwater in de toekomst onder druk zal komen te staan en hoe onder andere hergebruik van restwater en ondergrondse waterberging belangrijke nieuwe ankers zijn om voldoende drinkwater te kunnen blijven leveren. En natuurlijk vertelde hij over zijn ervaringen met Stuyfzand als hoogleraar, promotor en KWR-collega.

De Stuyfzand classificatie van watertypen in België en wereldwijd

Prof. dr. Kristine Walraevens (Universiteit Gent) kent Stuyfzand vooral van de SWIM-symposia (Salt Water Intrusion Meeting) en raakte geïnspireerd door de Stuyfzand-classificatie, die zij sinds 1987 toepast binnen haar eigen onderzoek naar de chemische samenstelling van grondwater, niet alleen in België, maar ook in bijvoorbeeld Marokko, Tanzania en Bangladesh. Aan de hand van vele voorbeelden toonde zij hoe de verbreiding van watertypen licht werpt op de dynamiek van verzilting en verzoeting en andere processen.

Pionier in het uitpluizen van data

Velen kennen Pieter als verstokt Excel-gebruiker, maar prof. (em) dr. ir. Theo Olsthoorn, Pieter’s voormalige collega bij Kiwa en TU Delft, liet zien dat Pieter ook vóór het echte digitale tijdperk al aan zoet-zoutmodellering deed, maar dan met de programmeerbare HP41-CV. Hij presenteerde een mooi overzicht van Stuyfzand’s werk en viste daarvoor antieke rapporten uit eigen archief. Hij liet zien hoe Stuyfzand altijd een pionier is geweest in het tot in detail uitpluizen van data en literatuur, om zo tot analytische oplossingen te komen voor vraagstukken rondom bijvoorbeeld zoet-zoutmodellering.

Zoet en zout grondwater in kustgebieden nooit in evenwicht

Dr. Vincent Post, oud-collega van Stuyfzand aan de VU, besprak of er wel een evenwicht bestaat tussen zoet en zout grondwater in kustgebieden, aan de hand van onder meer resultaten van zijn onderzoek in Australië en op het eiland Tarawa (Kiribati). Hij concludeerde verder dat het nu al van groot belang is zoet grondwater in kustgebieden duurzaam te benutten, en dat dit in de toekomst, onder druk van klimaatverandering en zeespiegelstijging, alleen nog maar belangrijker wordt. Met Stuyfzand benadrukte ook hij dat het essentieel is om voldoende en betrouwbare metingen te doen om de toestand van het grondwater in de gaten te houden.

 

Grondwaterstress en geo-geblunder langs wereldzeeën

Drs. Roelof Stuurman (Deltares) deelde eerst mooie familiefoto’s van Stuyfzand en hemzelf in jongere jaren. In het serieuze deel van zijn presentatie besprak hij enkele cases die aantonen hoe belangrijk gedegen geohydrologisch onderzoek is voor het laten slagen van projecten in bijvoorbeeld stedelijk waterbeheer en de wederopbouw van een stad na een natuurramp. Goede samenwerking tussen bestuurders, uitvoerders en onderzoek/kennis partijen is daarbij essentieel, helaas gaat het daar nog vaak mis. Fouten worden meestal onder het tapijt geveegd, zodat niemand verantwoordelijkheid draagt en er geen lessen worden geleerd.

Hollands duinen, een proeftuin voor de wereld

Het laatste onderdeel van het symposium was Stuyfzand’s pleidooi om Hollands kustduinen duurzaam in te richten als proeftuin voor de wereld, op meerdere onderzoeksgebieden met hydrologie en waterkwaliteit in het middelpunt. Het bijzondere van die duinen schuilt vooral in de combinatie van hoge natuurwaarden, grootte, maatschappelijke relevantie (rust- en waterwingebied, inclusief kunstmatige infiltratie, kustverdediging) en hoge mate van typische stress vanuit omringende streken (zoals overbevolking, industrievestiging, havens, luchtverontreiniging, zeespiegelstijging). Daarnaast kunnen zij bogen op circa 150 jaar gedegen onderzoek naar vele aspecten, waaronder de bodemopbouw, waterbalans, grondwaterstroming en waterkwaliteit, met en zonder kunstmatige infiltratie. Dat onderzoek is bovendien gebaseerd op uitmuntende waarnemingsputten (piezometernesten), die elders in de wereld dikwijls ontbreken. Na zijn pleidooi zette Stuyfzand voorgaande sprekers in het zonnetje.

Naast deze sprekers deelden KWR-collega’s Klaasjan Raat, Niels Hartog en Idsart Dijkstra en TU-Delft-collega’s Mark Bakker en Timo Heimovaara leuke herinneringen en anekdotes.

Nieuw: de Pieter Stuyfzand Scriptieprijs (PSSP)

Een hoogtepunt van de bijeenkomst was de introductie van de Pieter Stuyfzand Scriptieprijs (PSSP) door dr. Niels Hartog, voorzitter van de Nederlandse tak van de International Association of Hydrogeologists, IAH-NL. Deze prijs zal vanaf 2020 jaarlijks door IAH-NL worden uitgereikt aan de student met de beste scriptie op het gebied van grondwater en geohydrologie, waarbij Stuyfzand zelf deelneemt aan de selectie van de winnaar.

Faam binnen SWIM en ISMAR

In de afgelopen veertig jaar was er bijna geen congres van ISMAR (International Symposium on Managed Aquifer Recharge) of SWIM (Salt Water Intrusion Meeting) waar Stuyfzand ontbrak. Mede dankzij de waardevolle inhoudelijke presentaties en cursussen die hij op deze congressen gaf, heeft hij internationaal veel bijgedragen aan de kennisontwikkeling en een zekere faam opgebouwd. Het leverde bovendien waardevolle contacten én vriendschappen met internationale collega’s op, zoals spreker Kristine Walraevens (Universiteit Gent). Enkele andere buitenlandse vrienden/collega’s waren niet in de gelegenheid om naar Nederland te reizen en spraken Stuyfzand en het symposium daarom toe via een videoboodschap. David Pyne (VS), Russell Martin (Australië) en Peter Dillon (Australië) gaven aan dat Stuyfzand onmisbaar is geweest bij de ontwikkeling van MAR (Managed Aquifer Recharge).

40 jaar KIWA/KWR, 12 jaar VU en 4 jaar TU Delft

Wie Pieter Stuyfzand kent, zal het niet verbazen dat hij tijdens de receptie na het symposium uitgebreid zijn visie gaf op de afgelopen 40 dienstjaren. Ook na dit symbolische afscheid blijft Stuyfzand nog werkzaam op zijn vakgebied, als private consultant en werkend aan een boek met de voorlopige titel Analysis of flow and quality patterns in (coastal) groundwater systems with and without Managed Aquifer Recharge.