NWO-project WaterScape van start gegaan

Klimaatrobuuste watersystemen op landschapsschaal

Begin 2023 heeft de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO drie projecten gegund die invulling gaan geven aan Klimaatrobuuste watersystemen op landschapsschaal, een Kennis- en Innovatieconvenant of KIC programma. Een van de projecten is WaterScape: een samenwerking tussen universiteiten, hogescholen, onderzoeksinstellingen en adviesbureaus, en een brede groep stakeholders. Het project wordt geleid door Niko Wanders (Universiteit Utrecht). KWR is betrokken als samenwerkingspartner en KWR-onderzoeker Ruud Bartholomeus is vanuit zijn positie aan Wageningen Universiteit betrokken als een van de initiatiefnemers en werkpakketleiders.

Het logo van project WaterScape

Interdisciplinaire aanpak vergroot effectiviteit

Klimaatverandering maakt het nodig te anticiperen op veranderingen in de beschikbaarheid van zoet water in het Nederlandse watersysteem. Op korte termijn kunnen de uitdagingen op het gebied van waterbeheer wellicht nog opgevangen worden door het huidige watersysteem te optimaliseren. Maar omdat de grenzen binnen de huidige inrichting van het systeem nu worden bereikt, moeten er ook oplossingen komen voor een transformatie naar een watersysteem dat ook in de komende decennia robuust en veerkrachtig zal blijven.

Bij deze transitie spelen tegenstrijdige belangen tussen de verschillende stakeholders een belangrijke rol. Het vormgeven van deze transformatie vereist daarom een interdisciplinaire aanpak, waarbij beleidsmatige, juridische, economische, ethische en/of maatschappelijke aspecten van het vraagstuk van meet af aan worden onderzocht en meegewogen in het proces, net als alle stakeholders en hun belangen. Deze aandacht voor alle disciplines en stakeholders zorgt dat kennis en innovatieve oplossingen voor het inrichten van een veerkrachtig, robuust watersysteem en landschap in de praktijk ook effectiever worden doorgevoerd.

Herontwikkeling water- en bestuurssystemen

In WaterScape worden grootschalige ruimtelijke transities in het fysieke en bestuurlijke watersysteem verkend. In drie proeftuinen (Noord-Brabant, Utrechtse Heuvelrug en Groningen) worden de kansen, uitdagingen en conflicterende belangen tussen de verschillende landgebruik- en stakeholdergroepen onderzocht. Het doel is de bevindingen uit deze proeftuinen uit te breiden naar regionale en nationale schaal en zo een meer klimaatrobuust waterlandschap voor de toekomst te creëren.

Transformatiepaden voor fysiek en bestuurlijk watersysteem

WaterScape ondersteunt de benodigde watertransitie door innovatieve verhaallijnen voor waterlandschappen te ontwikkelen. Waterscapes zijn klimaatrobuuste en adaptieve watersystemen op landschapsschaal. WaterScape beoogt de route naar zulke landschappen mogelijk te maken door governance en fysiek ontwerp te behandelen als even belangrijke onderdelen van de vereiste watertransitie. Als onderdeel van de verhaallijnen zal WaterScape transformatiepaden ontwikkelen voor zowel het fysieke als het bestuurlijke watersysteem, die zijn gebaseerd op het kwantificeren van klimaateffecten, het definiëren van gewenste toekomstscenario’s, het heroverwegen van bestaande systeemfuncties, het organiseren van lastige dialogen met belanghebbenden en het verkennen van vereiste veranderingen binnen de bestuurlijke context.

Kick-off op 27 februari

Recent verscheen een artikel over het onderzoek in het blad Water Governance. Op 27 februari trapte het project officieel af met een dagvullende workshop in De Landgoederij in Bunnik. De bijeenkomst met wetenschappelijk partners, betrokken adviesbureaus en stakeholders werd direct benut om gezamenlijk de eerste visies op ‘waterscapes’ te schetsen, waarbij de ongemakkelijke dialogen niet worden geschuwd.

De kick-off van project WaterScape

Ruud Bartholomeus: “Tijdens de kick-off kwam de bevestiging dat we met WaterScape echt invulling kunnen gaan geven aan een behoefte: de combinatie van watersysteem en governance vraagstukken is cruciaal om verandering daadwerkelijk te realiseren. Te vaak landt een onderzoeksrapport in de la en leidt het niet tot verandering. We haken in WaterScape aan bij lopende gebiedsprocessen voor het onderzoek, maar ook om kennis direct in de praktijk te laten landen. Deelnemers aan de kick-off hebben direct de WaterScape-aanpak mogen ervaren: we maakten een start met de ongemakkelijke dialogen en de eerste visuele verhaallijnen. Er waren goede discussies, men had een open mind, en deelnemers kregen nu al veel vernieuwende inzichten.”