OECD: ‘Kennisactieprogramma Water is voorbeeld van innovatieve samenwerking’

Faciliteren van kennisdeling

Transities verwezenlijken met kennis, dat is het doel van het Kennisactieprogramma Water: een onafhankelijk platform waar bestuurders, beslissers, wetenschappers, en praktijkvernieuwers van waterschappen, waterbedrijven, gemeenten en energiebedrijven elkaar ontmoeten. KAP Water faciliteert kennisdeling en ontsluit kennis voor deze organisaties. Met kennisontwikkeling en kennisvalorisatie draagt KAP Water sinds begin 2017 actief bij aan het benutten van koppelkansen tussen de beleidsdomeinen Water, Energie en Circulariteit.

Samenwerken aan een duurzame stad

Centraal bij KAP Water staat de vraag hoe stadsbestuurders, inwoners en onderzoekers samen kunnen werken aan een duurzame en veerkrachtige stad die voorbereid is op de toekomst. KAP Water brengt, door wat gemeenten vaak ‘co-creatie’ noemen, kennis in een vroeg stadium in het proces. Co-creatie gaat over integratie van beleidsdomeinen en KAP Water voegt co-creatie van kennis daaraan toe. “Van meet af aan zijn onderzoekers betrokken bij het ontwerpproces van een stad”, zegt Andrew Segrave. “Kennis wordt ontwikkeld in het traject, en onderzoekers ondersteunen ontwerpers. Omgekeerd geldt dat ontwerpers in de idee-fase gemakkelijker aan kennis kunnen komen die via het platform beschikbaar is.”

Vernieuwen van het systeem

Zo kan kennis niet alleen gebruikt worden door ontwerpers, maar ook door stadbestuurders, bedrijven en zelfs burgers. KAP Water brengt de nieuwe manier van werken op verschillende locaties in praktijk, zowel in een wijk in aanbouw, als in het hart van de stad, als in de polder. “Het hoofddoel van al deze initiatieven is om circulaire, slimme, duurzame, en veerkrachtige wijken te realiseren met een hoge levenskwaliteit voor de inwoners,” zegt Segrave. “Daarbij wordt kennis persoonlijk uitgewisseld, bijvoorbeeld via Kenniswerkplaatsen, of gedeeld via blogs. We publiceren geen lange wetenschappelijke artikelen, maar we zetten vooral in op toepassing van de kennis. Zo werken we ook aan het vernieuwen van het wetenschapssysteem: kennisontwikkeling die de traditionele rolverdelingen tussen onderzoekers en praktijkvernieuwers doorbreekt.” Dat gaat met vallen en opstaan. “We zijn zelf ook nog aan het leren hoe een platform als dit het beste werkt.”

Kenniswerkplaats

Leren stond ook centraal tijdens de Kenniswerkplaats Leren, Verbinden en Inspireren, die plaatsvond op 11 maart, en die werd georganiseerd door KAP Water. Een Kenniswerkplaats faciliteert de uitwisseling van kennis tussen wetenschappers en beslissers. Geen bijeenkomst met een keynote speaker dus, maar leren van elkaar in allerlei dwarsverbanden: op onderwerpniveau, of op functieniveau.

De bijeenkomst van 11 maart stond in het kader van de waterschapsverkiezingen. De Kenniswerkplaats geeft geen absolute antwoorden op vragen van beslissers en bestuurders, maar voorziet hen wel van informatie, zodat zij zelf keuzes kunnen maken. In KAP Water is ook kennis ontwikkeld over welk vraagstukken nou allesbepalend zijn en welke niet: hoofdzaak van bijzaak scheiden. Segrave geeft een voorbeeld van een doorslaggevend vraagstuk. “Is een drinkwaterbedrijf alleen maar bedoeld voor de drinkwatervoorziening, of is verbreding van de kerntaak wenselijk, en onder welke voorwaarden? Als beslissers antwoord geven op deze principiële vragen dan worden andere kwesties ook duidelijker, bijvoorbeeld over warmtenetten beheren voor de verwarming van huizen. Het is niet aan wetenschappers om te bepalen of dit mag, want zij bieden geen normatieve antwoorden. Legitimatie van onderzoekers’ inbreng in ontwerpprocessen wordt anders problematisch. Zij delen alleen hun kennis, en definiëren de beleidsopties – en de voor- en nadelen ervan. Met de aangereikte bouwstenen kunnen bestuurders hun programma bouwen.”

Waardering door OECD

De innovatieve manier van samenwerken van KAP Water wordt gewaardeerd door de OECD. Dit is een samenwerkingsverband van 36 landen, dat wereldwijd sociaal en economisch beleid bestudeert en coördineert. De organisatie deed in 2018 onderzoek naar innovatieve voorbeelden van samenwerking tussen overheid, wetenschap en praktijk, en hoe zij publieke waarde weten te creëren voor inwoners van de stad. De OECD onderzocht zeven innovatieve voorbeelden van transities in de publieke sector wereldwijd, waaronder het Kennisactieprogramma Water. Het rapport verscheen onlangs. Daarin noemt de OECD KAP Water een toonbeeld van een vernieuwende systemische aanpak.

KAP Water maakt kennis concreet

Het rapport zegt: ‘In een context waarin rollen en verantwoordelijkheden van overheden, nutsbedrijven en stakeholders veranderen, moet de watersector gelijke tred houden met deze veranderingen. KAP Water wil een dialoog stimuleren tussen beleid en wetenschap, om waterbeheer te moderniseren met een systemische benadering, door gebruik te maken van experimenten en pilots. KAP Water ondersteunt de transitie naar een duurzame, veerkrachtige stad door kennis concreet te maken. Kennis voedt de co-creatie die tot innovatie leidt, en verbetert de kwaliteit van de oplossingen.’ Dat stelt onderzoekers, beleidsmakers en stakeholders voor uitdagingen, stelt het rapport. Zoals: hoe wordt de deelname van onderop (burgers) gewaarborgd, hoe kunnen we omstandigheden creëren die innovatie bevorderen, en hoe ontwikkelen we een onderzoeksagenda? Wat helpt, volgens het rapport, is dat de samenwerking binnen KAP Water een verzuilde aanpak voorkomt.

Wie zijn betrokken?

Aan het Kennisactieprogramma Water zijn diverse water-gerelateerde organisaties verbonden: Waterschappen Amstel, Gooi en Vecht, Aa en Maas en De Dommel, Waternet, WML, Brabant Water, Provincie Noord-Brabant, Gemeente Helmond en KWR. Bij de drinkwaterbedrijven is  het Kennisactieprogramma Water verbonden aan het programma Water in de Circulaire Economie (WiCE). Ook verschillende universiteiten maken deel uit van het netwerk, zoals de Universiteiten van Amsterdam, de TU Delft, de Erasmus Universiteit, Wageningen en de Vrije Universiteit Amsterdam.

Column door Socrates Schouten (Waag) tijdens het plenaire gedeelte in het avondprogramma.

Laurens Hessels (KWR) presenteert een posterpresentatie over de veranderbereidheid, de risicobereidheid, en de kennisstrategie van de waterorganisatie.