Overal en continu werken aan veilig en schoon water

Een belangrijk deel van KWR’s onderzoek focust op waterkwaliteit voor een gezonde leefomgeving en een gezonde natuur. Op dat front is veel werk te verzetten, want de kwaliteit van water staat steeds meer onder druk. Menselijke activiteiten veroorzaken chemische en microbiologische verontreinigingen van water, en ook klimaatverandering kan de waterkwaliteit nadelig beïnvloeden. De (oppervlakte)waterkwaliteit is in de afgelopen jaren op diverse punten verbeterd, maar voldoet nog lang niet aan alle Europese normen. Ook neemt onze kennis over bedreigingen van de waterkwaliteit voortdurend toe en worden steeds strengere waterkwaliteitsrichtlijnen gesteld aan watersystemen en aan (her)gebruik van water. Enkele van de activiteiten van KWR rond waterkwaliteit en gezondheid in 2024 waren: 

Chemische stoffen

KWR waakt mee tegen nieuwe bedreigingen voor de waterkwaliteit en gezondheid en gaat daarvoor ook brede en langjarige samenwerkingen aan. Zo verschaft het MOMENTUM-onderzoek meer inzicht in de gezondheidseffecten en risico’s van micro- en nanoplastics in een waardevolle meerjarige samenwerking met negen universiteiten, vier andere onderzoeksinstituten, twee academisch medische centra en tien bedrijven. KWR draagt hier vooral bij op het gebied van analyses in water en waterige matrices, microbiologische bedreigingen, risicobeoordeling en maatschappelijke oplossingen om de verspreiding van micro- en nanoplastics in het milieu te beperken en blootstellingen van mens en milieu tegen te gaan.  

Internationale samenwerking

Sinds 2022 werkt KWR met 199 partners uit 28 landen binnen het Europese Partnership voor de Beoordeling van Risico’s van Stoffen (Partnership for the Assessment of Chemicals of PARC). Het versterkt zo de wetenschappelijke basis voor het beoordelen van chemische risico’s en maakt next generation-risicobeoordeling mogelijk om de gezondheid van mens en milieu beter te kunnen beschermen. Tijdens een door KWR georganiseerd side-event van de IWA-conferentie in Toronto werd gesproken over opkomende stoffen. Ook op het gebied van persistente mobiele stoffen of ‘forever chemicals’ sluit KWR aan bij wereldwijde samenwerking en kennisuitwisseling. 

PFAS

Met multidisciplinair onderzoek draagt KWR oplossingen aan voor watergerelateerde PFAS-vraagstukken. Deze poly- en perfluoralkylstoffen – er zijn er nu circa 9000 bekend – zitten immers in allerlei producten en komen wereldwijd overal in het milieu voor. De watersector wil deze vraagstukken voortvarend aanpakken – en KWR’s experts in waterkwaliteit en gezondheid werken daaraan mee. Begin dit jaar verscheen een mooi overzicht van de actuele activiteiten en ontwikkelingen rond PFAS op onze eigen site, ook beschreven KWR-experts in H2O over de mogelijkheden om PFAS uit de waterketen te krijgen. Voorlopig lijkt eerst concentreren en dan afbreken de meest veelbelovende strategie om PFAS te verwijderen.  

Rioolwateronderzoek naar drugs 

Ook naar drugs in het riool doet KWR al meer dan vijftien jaar onderzoek in (inter)nationaal verband. Rioolwateronderzoek naar drugsgebruik geeft specifieke informatie voor handhaving, preventie en beleid rondom drugsgebruik.  In opdracht van gemeenten en publieke organisaties test KWR hoeveel resten van verscheidene drugs in het rioolwater te meten zijn om inzicht te geven in verschillen in drugsgebruik tussen steden en in de trends in de tijd. Ook in 2024 is weer op diverse locaties het rioolwater onderzocht in verschillende gemeenten Opvallend is dat gemeenten steeds vaker terugkomen om de meting periodiek te laten herhalen.  

Rioolwaterepidemiologie voor COVID-19 en andere infectieziekten 

Sinds de start van de COVID-19-pandemie heeft epidemiologisch rioolwateronderzoek een grote ontwikkeling doorgemaakt. KWR’s Gertjan Medema mocht in 2024 in Singapore de Lee Kuan Yew Water Prize 2024 ontvangen voor zijn bijdragen aan dit baanbrekende onderzoek naar virusdetectie in afvalwater, dat inmiddels bijdraagt aan wereldwijde volksgezondsheidssurveillance. Medema: “In de huidige post-pandemische wereld is rioolwatermonitoring nu stevig gevestigd als instrument voor volksgezondheidssurveillance voor een toenemend aantal ziekten.” Er is bovendien binnen TKI Watertechnologie een systeem ontwikkeld voor ‘on-demand’ lokale rioolwatermetingen. Het systeem is eenvoudig, goedkoop, snel en flexibel inzetbaar. Op een fijne ruimtelijke schaal kunnen hiermee trends van COVID-19 worden gemeten, maar ook van andere infectieziekten, zoals hepatitis, mazelen en de bof. 

Microbiologische bedreigingen 

Ook rond andere microbiologische bedreigingen werden vorderingen gemaakt. Jarenlang werk aan de ontwikkeling van nieuwe, snellere en gevoeligere methoden op basis van PCR voor de bepaling van intestinale enterococcen, indicatorbacteriën die kunnen wijzen op de aanwezigheid van fecale besmettingen, heeft resultaat opgeleverd: deze methode mag bij de controles voor drinkwaterkwaliteit nu ook worden ingezet. De aanpak van ziektekiemen in water heeft in 2024 verder een boost gehad door de afronding van het Europese PATHOCERT-project. Hiermee zijn de capaciteiten van nood(hulp)diensten versterkt om snel en effectief te reageren op incidenten door ziektekiemen in water. PathoCERT biedt waterbedrijven en hulpdiensten nieuwe technologieën waarmee ze doelmatig kunnen reageren op noodsituaties rondom besmetting en zo gezondheidsrisico’s kunnen beperken. KWR leidde het onderzoek en de ontwikkeling van sommige technologieën in samenwerking met partners in Europa. 

Microbiologisch onderzoek voor de glastuinbouw  

Tuinders staan voor grote uitdagingen door diverse ontwikkelingen op het gebied van water en tuinbouw. Zo leiden de emissievrije kas en zoetwatertekorten tot de noodzaak voor vergaande recirculatie en het hergebruik van water uit de tuinbouw, de stad of de industrie. Dit kan enerzijds leiden tot risico’s voor plant- en mensgezondheid, maar biedt ook kansen voor een betere waterkwaliteit in de kas. Een goede, beschermende microbiologische gemeenschap in het gietwater bevordert immers een gezonde plantengroei tijdens de teelt. Het afgelopen jaar is gewerkt aan verschillende methoden om een microbiologisch gezond watersysteem in de kas te bereiken. Bijvoorbeeld om snel inzicht te krijgen of er plantenvirussen aanwezig zijn in het water en dus het risico op besmetting verkleinen.