Pleidooi voor integrale benadering bij aanpak verontreinigende stoffen

Shaikh werkt sinds 2021 bij KWR als wetenschappelijk onderzoeker en toxicoloog. Naast haar fulltime aanstelling wijdde zij zich in de afgelopen jaren aan de afronding van haar proefschrift. Het praktische onderzoekswerk rondde Shaikh af voordat ze bij KWR in dienst kwam. Ze werd in haar promotieonderzoek begeleid door prof.dr. Ronny Blust (Universiteit Antwerpen) en prof.dr. Karen Smeet (Universiteit Hasselt). Haar expertise in de beoordeling van effecten van chemische mengsels vertaalt Shaikh bij KWR in onderzoek naar toxiciteit van verontreinigende stoffen in relatie tot waterkwaliteit en mogelijke gezondheidsrisico’s. Dit doet zij in opdracht van drinkwaterbedrijven, overheid en industrie. Na de afronding van haar promotieonderzoek is Shaikh Europees Geregistreerd Toxicoloog (ERT). “Ik heb erg genoten van de intense focus op fundamenteel onderzoek tijdens mijn werk aan de universiteit”, zegt Shaikh. “Bij KWR waardeer ik de toegepaste aard van ons werk, waar onderzoek direct uitmondt in praktische oplossingen voor waterbeheer. Deze overgang van theorie naar toepassing ervaar ik als uitdagend én verrijkend.”

KWR-onderzoeker Sanah Majid Shaikh ontving haar PhD-graad op 3 juni aan de Universiteit Antwerpen in België.

Gecombineerde effecten

Het promotieonderzoek van Shaikh draait om het doorgronden van specifieke mechanismen achter de toxicologische effecten van mengsels van stoffen. Dit is noodzakelijk om meer grip te krijgen op de omvang van toxiciteit in biologische systemen en mensen. Naar eigen zeggen sluit het promotieonderzoek van Shaikh naadloos aan op haar voortdurende bezorgdheid over de gecombineerde effecten van chemicaliën in het watermilieu. “In mijn proefschrift heb ik deze effecten onderzocht voor metalen, specifiek voor koper en cadmium. Metalen in het milieu worden vaak geassocieerd met schadelijke effecten op levende organismen, waaronder mensen. Vanwege hun wijdverspreide aanwezigheid komen metalen veelal voor als complexe mengsels. Ondanks dat er ruime aandacht voor dit onderwerp is, weten we nog steeds niet precies hoe individuele metalen of mengsels schadelijk zijn voor levende wezens.

Bovendien is er beperkt onderzoek gedaan naar de toxiciteit van metaalmengsels in verschillende diersoorten.” Shaikh maakte in haar studie gebruik van drie alternatieve diermodellen: de zebravis (Danio rerio), de watervlo (Daphnia magna) en de platworm (Schmidtea mediterranea).

Het hele plaatje

Het onderzoek van Shaikh helpt om beter te begrijpen hoe metalen samen invloed hebben op levende wezens en benadrukt het belang van grondig onderzoek bij het beoordelen van de risico’s van metaalverontreinigingen. Ook gaat de onderzoeker in op de betekenis van haar bevindingen voor het regelgevend kader van de EU. Shaikh: “Mijn werk heeft aangetoond dat zelfs bij lage concentraties van de individuele verontreinigende stoffen significante toxicologische effecten optreden als ze met elkaar zijn gemengd. Ik hoop dat deze resultaten de watersector helpen om meer rekening te houden met deze gecombineerde effecten. Momenteel worden chemicaliën – waaronder metalen – op individuele basis gereguleerd. Maar in de echte omgeving, waar flora, fauna en ook mensen, aan meerdere stoffen tegelijk worden blootgesteld, moet je voor het hele plaatje naar mengseltoxiciteit kijken. Dan is een betere risicobeoordeling mogelijk voor het opstellen van effectievere regelgevende normen. Dit alles met het oog op het verbeteren van de waterveiligheid en volksgezondheid.”

Stevige basis in de toxicologie

Voor KWR betekent de recente promotie van Shaikh dat het vakgebied van de toxicologie een nog stevigere basis heeft gekregen. Chief Science Officer Milou Dingemans – als toxicoloog ook vakgenoot van Shaikh – is enthousiast. “Opkomende stoffen zijn een enorme uitdaging voor de watersector”, licht de onderzoeker toe. “Ontwikkelingen gaan bijna sneller dan je kunt volgen, en gaan gepaard met veel vragen over toxiciteit en gezondheidsrisico’s. Als toxicologen voelen we de verantwoordelijkheid om hier een goed oordeel over te kunnen vormen, en duidelijk over te kunnen brengen waarom er mogelijk beschermende maatregelen nodig zijn. Daarnaast ben ik ook heel trots en blij voor mijn collega. Het verkrijgen van de doctorstitel is een bevestiging van haar wetenschappelijke vaardigheid en doorzettingsvermogen”.

Blijven ontwikkelen

In haar toekomstig werk bij KWR wil de ambitieuze Shaikh zich binnen én buiten onze landsgrenzen bezighouden met projecten rond opkomende verontreinigingen. “Daarbij gaat het niet alleen om chemische verontreinigingen”, licht ze toe. “Maar ook om biologische verontreinigingen, zoals ziekteverwekkers. En fysische verontreinigingen met bijvoorbeeld micro- en nanomaterialen. Ik wil graag kijken naar kansen in opkomende markten waar de waterkwaliteit een steeds groter probleem wordt en waar op maat gemaakte oplossingen nodig zijn. Daarnaast wil ik mezelf professioneel verder blijven ontwikkelen. Het volgen van trainingen staat op mijn bucketlist!”

Het proefschrift van Sanah Majid Shaikh, getiteld ‘Comparative Analysis of Metal Toxicity Responses in Aquatic Invertebrate and Vertebrate Model Organisms’, is te downloaden via deze link.