Promotieonderzoek naar verantwoordelijkheden in overstromingsbeheer

Op 10 februari 2017 promoveert KWR-onderzoeker Emmy Bergsma aan de Universiteit van Amsterdam. Nu klimaatverandering het risico op overstromingen vergroot, wordt naast dijkversterking steeds vaker ingezet op een overstromingsbestendige ruimtelijke ordening om schade te voorkomen. Bergsma heeft onderzocht in hoeverre verschuivingen in verantwoordelijkheden naar het lokale niveau, die gepaard gaan met een inzet op ruimtelijke maatregelen, worden herkend in het democratische besluitvormingsproces. De conclusies zijn ook interessant voor de drinkwatersector, omdat ook daar steeds meer sprake is van een decentralisatie van verantwoordelijkheden.

Verschuivende verantwoordelijkheden in overstromingsbeheer

De kosten van overstromingen zijn de afgelopen jaren flink toegenomen. Wereldwijd staan beleidsmakers voor de vraag hoe om te gaan met deze stijgende kosten. In de traditionele ‘veiligheidsbenadering’ nemen nationale overheden het grootste deel van deze kosten op zich. Zij investeren in beschermingsmaatregelen tegen overstromingen en dekken de (particuliere) schade als bescherming faalt. Maar nu klimaatverandering het risico op overstromingen vergroot, wordt naast dijkversterking steeds vaker ingezet op een overstromingsbestendige ruimtelijke ordening om schade te voorkomen. Deze maatregelen, die vallen onder de noemer ‘ruimtelijke adaptatie’, doen een groter beroep op gemeenten, burgers en bedrijven. Dit heeft dus gevolgen voor de manier waarop verantwoordelijkheden zijn verdeeld in overstromingsbeheer.

Politiek debat nodig

In haar proefschrift heeft Bergsma gekeken in hoeverre verschuivingen in verantwoordelijkheden die gepaard gaan met een inzet op ruimtelijke maatregelen, worden herkend in het democratische besluitvormingsproces. Ze heeft dit onderzocht in Nederland en de Verenigde Staten. Op basis van een analyse van parlementaire debatten concludeert zij dat hoewel Nederland blijft inzetten op dijkversterking, het belang van ruimtelijke adaptatie steeds vaker wordt benadrukt. De gevolgen hiervan voor gemeenten, burgers en bedrijven zijn tot op heden niet besproken in het Nederlandse debat. In de Verenigde Staten, waar men al in de jaren ’60 is overgestapt op een ruimtelijke ordeningsbenadering, werden deze gevolgen inzichtelijk gemaakt door sociaal geografen. Bergsma raadt Nederlandse beleidsmakers dan ook aan om de kennis van sociaal geografen meer op te zoeken; zij kunnen de gevolgen van een inzet op ruimtelijke adaptatie in kaart brengen en zo helpen beter onderbouwde afwegingen te maken in overstromingsbeheer.

Bergsma werkt sinds een jaar als onderzoeker bij KWR en richt zich daar deels op dezelfde problematiek. Ook in de drinkwatersector is sprake van een decentralisatie van verantwoordelijkheden (denk maar aan de Omgevingswet), die wordt gelegitimeerd op basis van nationale efficiëntie: regio’s kunnen maatwerk leveren maar de mogelijkheden hiervoor worden beperkt door nationale regelgeving. In haar huidige onderzoek kijkt ze naar de gevolgen van dit terugtrekken van de nationale overheid voor regionale en lokale partijen in de waterketen (waterbedrijven, waterschappen, gemeenten, burgers), om het debat hierover beter te onderbouwen.