Rioolwater-epidemiologie is volwassen geworden

Wat is rioolwaterepidemiologie?

Rioolwaterepidemiologie verzamelt gegevens over menselijke consumptie en gebruik van middelen via chemische analyses van restanten of omzettingsproducten van die middelen in het rioolwater. Door een speciale bemonsteringstechniek van het influent dat binnenkomt bij een rioolwaterzuiveringsinstallatie worden zogenaamde 24-uurs composietmonsters verzameld. Deze worden vervolgens geanalyseerd op biomarkers, stoffen die door de mens – na consumptie van een middel – uitgescheiden worden en in het rioolwater terechtkomen. De etmaalvracht van zo’n stof wordt berekend door de gevonden concentratie te vermenigvuldigen met de totale hoeveelheid rioolwater die in 24 uur de installatie binnenkomt. De vracht wordt vervolgens gedeeld door het aantal op het riool aangesloten personen. Het zo verkregen gebruik per persoon kan van stad tot stad  vergeleken worden. Tot nu toe is de methode vooral gebruikt voor inventarisaties en om geografische – en temporele trends van verdovende middelen in kaart te brengen.

Nieuwe toepassingen

Zeer recent zijn een aantal nieuwe toepassingen van rioolwateranalyses getest en gepubliceerd. Zo is onder meerde alcohol-, nicotine- en caffeïne­consumptie in verschillende landen met elkaar vergeleken, is de humane blootstelling aan bestrijdingsmiddelen in acht Europese steden in kaart gebracht en is een maat voor oxidatieve stress gemeten, die bovendien bleek te correleren met het tabaksgebruik.

Illegaal gebruik, doping en drugslabs opsporen

KWR is nauw betrokken bij deze ontwikkelingen en heeft zelf drie nieuwe toepassingen bedacht en getest. De eerste is gebruikt om aan te tonen dat geneesmiddelen die alleen op recept verkrijgbaar zijn, ook langs niet-legale weg (internet) worden gekocht en gebruikt.

De tweede betreft het gebruik van doping onder amateursporters. Voorafgaand aan en tijdens enkele sport­evenementen zoals bodybuildingcontests is rioolwater verzameld in de steden waar de evenementen plaatsvonden. Tijdens de evenementen bleken gevaarlijke afslankmiddelen/vochtafdrijvers in aanzienlijk verhoogde concentraties in het afvalwater voor te komen.

De derde toepassing is nuttig voor forensisch onderzoek: bij lozingen van afval door (illegale) drugslaboratoria komt een scala van verbindingen in het riool terecht en ontstaat een profiel, eigenlijk een soort chemische vingerafdruk, van het syntheseproces dat gebruikt is om de drugs (meestal amfetamine of ecstasy) te maken. KWR-onderzoek heeft laten zien dat zo’n vingerafdruk inderdaad zichtbaar is in het rioolwater en kan helpen bij het opsporen van de laboratoria.

De verwachting is dat rioolwater, dat immers een schat van chemische informatie bevat en daarmee een spiegel van de samenleving vormt, in de toekomst nog veel meer benut zal gaan worden, bijvoorbeeld om de gezondheidskundige status van steden in beeld te brengen.

Video – 00:19

Waarom onderzoek je naast grote steden ook de kleine steden?

Principe rioolwaterepidemiologie.