Samen in actie voor water in de toekomst

Dit jaar viert KWR met de drinkwaterbedrijven het 40-jarig bestaan van het collectieve drinkwateronderzoek BTO. ‘Samen’ is het sleutelwoord in de toekomst van water. Iets wat bijzonder tastbaar werd tijdens een drukbezochte conferentie als de AIWW, afgelopen week in Amsterdam.

Urgente watervraagstukken

De urgentie van de vraagstukken die de watersector op zich ziet afkomen, wist KWR-directeur Dragan Savic tijdens zijn keynote lezing op 7 november treffend te verwoorden. “We gaan een toekomst tegemoet waarin schaarse waterbronnen nog kostbaarder zullen worden.” Het Europese ERC-project Water Futures zoekt hierin naar oplossingen door het ontwerp van slimme watersystemen met een gedegen theorie te onderbouwen, vertelde Savic. KWR werkt in Water Futures samen met de University of Cyprus, de Bielefeld University, Athens University of Economics and Business en de University of Exeter. Binnen het project begeleidt KWR momenteel vijf PhD-studenten.

Intergenerationele dialoog

Samen met Vitens was KWR de organisator van een rondetafelsessie tijdens het Integrated Leaders Forum: het openingsevent van de AIWW. Het onderwerp van gesprek was: Fostering Intergenerational Dialogue in Water Management for Tomorrow’s Challenges. De bedoeling van het Forum was om internationale kopstukken op het gebied van water samen te brengen voor het versnellen van de transities waar de veranderende wereld om vraagt. Door hen kennis te laten maken met de kracht van de intergenerationele dialoog, zou duidelijk worden dat jonge professionals vaak een groot vermogen hebben tot innovatie en transformatieve ideeën. Daarmee is de kans groter om verder te gaan dan oplossingen die de huidige gang van zaken reproduceren. De discussie over de intergenerationele dialoog werd onder meer geleid door Nicolien van Aalderen. “De toekomst die we nu creëren is de leefwereld van onze kinderen en kleinkinderen”, zegt de jonge KWR-onderzoeker. “Dit betekent dat we de dialoog moeten voeren vanuit dit besef. Het is van groot belang om te kijken naar duurzaamheidstransities op de lange termijn. De sessie tijdens de AIWW was vooral bedoeld om de intergenerationele dialoog vorm te geven. Het gaat hierbij niet om het vinden van consensus, maar juist om het gezamenlijk leren en reflecteren op de uitgangspunten van ons watersysteem. En ik vind dat we hierin belangrijke stappen hebben gemaakt.”

Ook KWR adjunct-directeur Mariëlle van der Zouwen was aanwezig bij de werksessie over het belang van generationele diversiteit voor duurzaamheidstransities. Wat haar het meest opviel was de geweldige overgave waarmee de dialoog werd gevoerd. “Op het laatst was het zelfs moeilijk om de gesprekken te moeten onderbreken”, zegt Van der Zouwen. “De tijd was op, maar de dialoog was nog in volle gang. Daarnaast viel het op hoe gemakkelijk het eigenlijk is om met de methode van de intergenerationele dialoog fundamentele principes van mensen bloot te leggen. Als het willen begrijpen voorop staat en niet het overtuigen van een ander, kom je tot de kern van de principes waarmee we met elkaar de toekomst kunnen vormgeven. Dit verbetert de kwaliteit van besluitvorming. We moeten het onszelf en anderen gunnen hier meer tijd voor vrij te maken.”

Na deze inspirerende aftrap van de AIWW waren er tal van presentaties en workshops. Hier lichten we een aantal bijdragen van KWR-onderzoekers uit, met hun terugblik op hoe zij dit hebben ervaren.

Micro- en nanoplastics

Grote vragen over kleine deeltjes kwamen aan bod tijdens de workshop Micro- and nanoplastics: small particles in water trigger big questions, gehost door KWR-onderzoeker Stefan Kools. “Het terugdringen van de hoeveelheid micro- en nanoplastics in wateren mag niet alleen op de schouders van waterschappen en drinkwaterbedrijven rusten”, vindt de ecotoxicoloog. “In plaats daarvan heeft een aanpak met verschillende belanghebbenden in de keten zich bewezen in het vinden van de meest effectieve oplossingen, zoals bij de textielindustrie in samenwerking met Waternet. Wat mij opviel tijdens de workshop is het bestaan van een consensus dat actie moet worden ondernomen, ook als de schadelijkheid nog niet is bewezen. Over de onduidelijkheden moeten we als onderzoekers en watersector transparant zijn, maar de emissies spreken voor zich en laten zien dat hier problemen uit zullen voortkomen. Aan de tafel van mijn collega Patrick Bäuerlein kwam ter sprake dat nog maar weinig laboratoria in de wereld in staat zijn om microplastics te analyseren. Er is nog veel urgent werk te verrichten, zoals in het bedrijfstakonderzoek voor de waterbedrijven naar nanoplastics in drinkwater en binnen het MOMENTUM consortium.”

Organische microverontreinigingen

KWR-onderzoeker Bas Wols gaf tijdens het internationale event een presentatie over voorspellingen in de drinkwaterbereiding: Prediction of organic micropollutant removal in drinking water treatment processes. Hij vertelde hoe KWR speciale modellen heeft ontwikkeld om bij het opduiken van een nieuwe organische microverontreiniging (OMP) te kunnen voorspellen welk type verwijderingstechnologie het best toepasbaar is. Wols gaf uitleg over AquaPriori: een online tool waarmee de waterindustrie een snelle evaluatie kan maken van de verwijdering van een OMP. “Ik ben blij om te merken dat ons werk bij KWR zo goed aansluit op de behoeften vanuit de praktijk”, zegt de onderzoeker. “Reacties uit het publiek liepen uiteen van de wens om de tool toepasbaar te maken voor afvalwater, tot de inzet ervan in de beoordeling van de toelating van stoffen, zoals bestrijdingsmiddelen.”

Grondwaterbeheer in kustgebieden

Inbreng van een totaal andere invalshoek kwam van KWR-onderzoeker Niels Hartog. Hij was voorzitter van de workshop Regional strategies and advanced groundwater management to sustain freshwater supply in coastal regions under stress of salinization. Er waren deelnemers, afkomstig van Terschelling tot Singapore. Allemaal kustgebieden waar de watercrisis steeds heviger wordt als gevolg van bijvoorbeeld de hoge en groeiende bevolkingsdichtheid en waterbehoefte, zeespiegelstijging en het binnendringen van zeewater in grondwaterpakketten. De discussies concentreerden zich op ervaringen met de toepassing van strategieën en technologische concepten en de technische, ecologische, juridische en bestuurlijke barrières om zulke oplossingen te implementeren. “Wat duidelijk naar voren kwam, is dat ervaringen die in de drinkwatersector zijn opgedaan met grootschalige ondergrondse infiltratie, opslag en terugwinning van oppervlaktewater met behulp van Managed Aquifer Recharge (MAR)-technieken, andere sectoren ten goede kunnen komen”, zegt Hartog. “Tegelijkertijd moet rekening worden gehouden met de mogelijke keerzijde van deze infiltratie. Zo kunnen mobiele en persistente organische verontreinigingen in oppervlakte- of behandeld afvalwater een bedreiging vormen voor de waterkwaliteit in de bestaande grondwaterafhankelijke drinkwaterproductie. Belangrijke uitkomst van de discussie was daarom het inzicht dat ons vermogen om droogte te bestrijden door verbeterde infiltratie van grondwatersystemen, in grote mate samengaat met een krachtige preventie van oppervlaktewaterverontreiniging en een verbetering van de waterkwaliteit die door afvalwaterzuiveringen wordt geloosd.”

Water in de Circulaire Economie

Ook droegen onderzoekers van KWR tijdens de AIWW bij aan gesprekken rond circulariteit in de waterketen. Binnen het gezamenlijke onderzoek van de waterbedrijven vormt Water in de Circulaire Economie een omvangrijk onderzoeksprogramma, en KWR is de inhoudelijke trekker hiervan. Henk-Jan van Alphen was een van de sprekers over het onderwerp Implementing circular solutions in the water cycle – impact, opportunities and barriers. Circulaire oplossingen hebben veelal een stip op de horizon die relatief ver weg lijkt te liggen. Daarom besprak de KWR-onderzoeker het begrip ‘backcasting’. “Backcasting helpt om los te komen van beperkingen op korte termijn”, legt Van Alphen uit. “Daardoor kun je de aandacht richten op wenselijke uitkomsten voor de lange termijn. Zo werk je niet van een probleem af, maar naar een doel toe. Waar willen we bijvoorbeeld zijn in 2050? Wat moeten we dan in 2045 doen?” Aan de hand van concrete vraagstukken van een Deens waterbedrijf en de Vlaamse Watergroep werkten deelnemers aan een transitiepad. Reacties uit het publiek toonden aan dat ‘backcasting’ aanspreekt om mee aan de slag te gaan, vertelt Van Alphen. “Iemand gaf aan dat hiermee duidelijk werd hoezeer de transitie naar de circulaire economie een juridische, politieke en bestuurlijke uitdaging is. En dat hij de methode wil toepassen om op managementniveau los te komen van kortetermijnbelangen.”

Waterkwaliteit

Natuurlijk kwam ook het onderwerp waterkwaliteit tijdens de AIWW aan de orde. Want dit is – behalve beschikbaarheid – een kernvoorwaarde die direct met water is verbonden. Tijdens de workshop Nature-based solutions improving water quality, for healthy and resilient water systems for people and nature werden deelnemers meegenomen in de wereld van natuurlijke oplossingen ter verbetering van de waterkwaliteit. KWR-onderzoeker Inge van Driezum, medeorganisator van de workshop, is enthousiast over de bevlogenheid waarmee behalve naar waterkwaliteit ook naar waterkwantiteit wordt gekeken. “De bijdragen vanuit België en Spanje bleken zeer inspirerend, met visies op toepassingen van uiteenlopende methodes om in zowel stedelijk als agrarisch gebied de waterkwaliteit en -kwantiteit te verbeteren of te herstellen. De gesprekken die hieruit voortkwamen lieten zien dat niet alle methodes bruikbaar zijn voor elke setting, waardoor het heel waardevol is dat er zoveel manieren zijn om uit te kunnen kiezen.”

Resource recovery

Tot slot laten we KWR-onderzoeker Nienke Koeman aan het woord. Zij gaf een lezing over het project Milk, farmer, water: water reuse from dairy producer to farmer, dat als doel heeft om water uit de zuivelindustrie beschikbaar te maken voor de landbouwsector, zodat hiervoor minder grondwater hoeft te worden onttrokken. Koeman schetste verschillende scenario’s die voor uiteenlopende partijen duidelijk maken wat de voor- en nadelen van hergebruik zijn. “Hierbij kan zowel worden gekeken naar kwantitatieve veranderingen in het watersysteem als naar de kosten en baten voor verschillende partijen”, zegt ze. Wat de onderzoeker vooral opviel was dat deelnemers openstonden voor het verbreden van hun blik en het denken in mogelijkheden. “Iemand die zei normaal gesproken geen voorstander te zijn van effluentgebruik, gaf aan dat mijn presentatie aanleiding gaf om dit standpunt te herzien.”

Behalve haar lezing verzorgde Koeman ook een posterpresentatie, getiteld: Circular chemical use: producing acid and base with (bipolar) electrodialysis from IEX regenerate. In dit project zijn twee verschillende membranen getest voor het produceren van zuur en base uit een zoute stroom met behulp van elektrodialyse met bipolaire membranen. De resultaten laten zien dat circulair gebruik van chemicaliën mogelijk is, wat leidt tot een kleinere water- en chemische voetafdruk in de industrie. “Mijn poster was een goede conversatiestarter”, vertelt Koeman. “Er kwamen veel gesprekken op gang. Zo merkte ik dat niet iedereen wist dat KWR met deze technologie bezig is. We zetten hiermee ons werk prachtig in de etalage!”