Samen werken aan balans in watervraag en -aanbod

Anticiperen op droogte én wateroverlast

De Nederlandse zandgebieden zijn in grote mate ingericht om water snel af te voeren en zo wateroverlast te voorkomen. Na de extreme neerslag in de zomer van 2016 met als gevolg veel wateroverlast, volgden de zomers van 2018 en 2019 met aanzienlijke watertekorten voor met name natuur en landbouw. Deze verschillen confronteren ons helder met de opgave waar we voor staan. Het gaat er niet alleen om dat wateroverschotten kunnen worden afgevoerd, maar we moeten ook toe naar een (grond)waterbeheer waarbij verschillende bronnen van water (neerslag, oppervlaktewater, grondwater, maar ook gezuiverd restwater) efficiënt en verantwoord worden benut en grondwater actief wordt aangevuld, zodat perioden van droogte zijn te overbruggen.

Actief grondwaterbeheer

Onder meer binnen het Deltaprogramma Zoetwater zijn strategieën in de maak die de zoetwatervoorziening op de lange termijn moeten veiligstellen. Eén van de pijlers hierin is het verhogen van de regionale zelfvoorziening in de zoetwatervraag. Hiervoor is een aangepast en meer adaptief waterbeheer vereist, zeker in gebieden waar geen wateraanvoer mogelijk is. Bij een adaptief beheer moet steeds de balans worden gezocht tussen het voorkómen van wateroverlast en het beperken van de effecten van droogte. De uitdaging ligt onder meer in de verschillende tijdschalen waarop droogte en wateroverlast zich manifesteren: wateroverlast komt en gaat snel, terwijl droogte langzaam intreedt en lang na-ijlt. Een watersysteem dat niet alleen geschikt is om snel water af te voeren, maar juist ook om water vast te houden en grondwatervoorraden aan te vullen, kan een wezenlijke bijdrage leveren aan een toekomst van actief grondwaterbeheer. Tevens kan met zo’n aanpak scherper worden gestuurd, anticiperend op de huidige toestand in het systeem en het weer van de (nabije) toekomst. Innovatieve drainage/infiltratie-systemen zijn een concreet voorbeeld om lokaal op die manier te kunnen sturen in het waterbeheer: regenwater vasthouden, alleen water afvoeren wanneer nodig, maar daarna ook het grondwater weer actief aanvullen.

Sectoren verbinden: hergebruik van restwater

Steeds vaker kijken we naar de inzet van gezuiverd restwater als een belangrijk deel van de oplossing om de balans tussen watervraag en wateraanbod te verbeteren. Immers, elke druppel die wordt hergebruikt in plaats van snel via oppervlaktewater uit een gebied af te voeren, hoeft niet aan het grondwater te worden onttrokken. Wanneer het van de juiste kwaliteit is, kan restwater worden benut voor onder andere grondwateraanvulling, irrigatie, en industriële processen. Hiermee neemt de druk op het grondwater af.

Toepassingen en pilots

Om hergebruik van restwater voor de landbouwwatervoorziening verder te stimuleren, heeft de Europese Commissie regulerende wetgeving opgesteld. Internationaal wordt gezuiverd restwater in toenemende mate benut als zoetwaterbron. Maar ook binnen diverse toepassingen en pilots in Nederland en Vlaanderen vindt op (lokale schaal) hergebruik van industrieel en huishoudelijk restwater plaats. Daarbij worden sectoren daadwerkelijk met elkaar verbonden. Restwater van industrieën vindt zijn weg naar de watervoorziening in de glastuinbouw en landbouw. Of huishoudelijk effluent wordt ingezet voor de landbouw of industrie. De verspreiding van restwater en de daarin mogelijke aanwezige pathogenen en antropogene stoffen in het watersysteem, is een belangrijk aandachtspunt. Voor een verantwoord gebruik moeten daarom zowel de kansen als risico’s van waterhergebruik worden meegewogen.

Waterfabriek

Om te voorzien in de vraag naar het leveren van ‘waterkwaliteit op maat’, is de omvorming van rwzi’s naar Waterfabrieken een kansrijke ontwikkeling. Hiermee worden de risico’s van verspreiding van verontreinigingen beperkt en hergebruik van restwater tussen sectoren gestimuleerd. Dit is ook waar waterketen en watersysteem elkaar ontmoeten: alleen gezamenlijk kunnen we een verantwoorde benutting, aanvulling en hergebruik van ons zoetwater realiseren.