Symposium Drinkwaterbesparing: hoe komen we tot 100 liter per Nederlander per dag?

Vanwege de waterschaarste heeft het ministerie van I&W een ambitieus doel gesteld voor drinkwaterbesparing: het drinkwaterverbruik van de gemiddelde Nederlander verlagen van ongeveer 130 liter naar 100 liter per dag in 2035. Natuurlijk kan ook de industrie nog veel drinkwater besparen, maar huishoudens consumeren 90% van het drinkwater, dus huishoudelijke drinkwaterbesparing is cruciaal. Daarom is er ook steeds meer beleidsinteresse in drinkwaterbesparende maatregelen, zowel door aanpassingen in het gedrag van klanten als door vervanging van drinkwater door regenwatersystemen of toepassing van grijswatersystemen.

Vlaamse aanpak

Tijdens het symposium op 7 februari gaf Adelheid Vanhille van de Vlaamse Milieumaatschappij als aftrap een overzicht van de Vlaamse aanpak, waarmee in de afgelopen 20 jaar is ingezet op het gebruik van regenwater en huishoudwater als vervanging voor drinkwater bij toepassingen waarvoor geen drinkwaterkwaliteit nodig is. Denk bijvoorbeeld aan toiletspoeling, de wasmachine of het sproeien van planten. Een belangrijke drijfveer voor deze aanpak was aanvankelijk vooral de vermindering van wateroverlast door hevige regenval. Elke Vlaming is verplicht om een regenwateropslag te installeren in nieuwbouw groter dan 40m2.

Regen- en huishoudwater

Naast meer gebruik van regen- en huishoudwater, vallen onder de Vlaamse aanpak ook bewustzijnscampagnes en tools om klanten te helpen hun drinkwaterverbruik te verlagen. Dit is gestart met een grote campagne in 2000. Dankzij een pakket aan maatregelen is inmiddels ongeveer 11 liter kraanwater per persoon per dag vervangen door voornamelijk regenwater. Hoewel de totale waterconsumptie relatief constant laag is gebleven, is hierdoor vooral het drinkwaterverbruik aanzienlijk gedaald. Momenteel gebruikt de gemiddelde Vlaming 89 liter kraanwater, 11 liter regenwater en 2 liter grondwater per dag. Dat is een stuk lager dan de Nederlandse drinkwaterverbruik van 129 liter per persoon per dag.

Aandacht voor contaminatierisico

Een belangrijk aandachtspunt bij de Vlaamse aanpak is dat door het gebruik van twee types water in huis problemen kunnen optreden, in het bijzonder contaminatie van kraanwater door regenwater. Verkeerde aansluitingen door de doe-het-zelvers lijken daarvoor de voornaamste oorzaak. Wanneer er gekozen wordt om te diversifiëren in watertypes, adviseren de collega’s uit de Vlaamse drinkwaterbedrijven daarom om ofwel het andere water buiten te houden, of (als er gekozen wordt voor regenwatersystemen) de aanleg en het onderhoud per groep huizen door een professionele partij te laten doen. Een drinkwaterbedrijf zou hierbij de rol op zich kunnen nemen van professionele partij.

Grijs water

Naast regenwater is er ook de optie van gezuiverd grijswater voor bijvoorbeeld toiletspoeling. Dit gezuiverd grijswater heeft het voordeel dat het niet weersafhankelijk is. Ook het gebruik van slimme technologieën kan hier van grote meerwaarde zijn.

Effectiviteit van besparingsmaatregelen

Na dit ochtendprogramma verzorgden Stefanie Salmon en Stef Koop namens KWR de middagsessie over Bedrijfstakonderzoek en ander onderzoek. Zij bespraken de effectiviteit van verschillende typen besparingsmaatregelen (gedrag, economisch en juridisch (verplichtingen)), de principes van gedragsverandering en mogelijkheden voor waterbesparing.

Gedragsverandering

Naast bewustwording van het probleem van waterschaarste, is het van belang om in te spelen op dagelijkse, gedachteloze gedragingen rond watergebruik. De resultaten van het Bedrijfstakonderzoek pilotproject Gedragsbeïnvloeding in de praktijk laten bijvoorbeeld zien dat klanten helpen met doucheplannen leidt tot een tijdelijke waterbesparing. Deze aanpak is daarom interessant tijdens zomerperiodes.

Gepersonaliseerde boodschappen

Bewustzijnscampagnes of algemene waterbesparingstips als losstaande maatregelen blijken wel het kennisniveau van klanten te kunnen verhogen, maar leiden niet tot aantoonbare waterbesparing. Consumenten gepersonaliseerde boodschappen geven waarin huishoudens met elkaar vergeleken worden, is wel een bewezen gedragsmaatregel die leidt tot waterbesparing.

Slimme watermeters

Om gedragsmaatregelen effectiever te kunnen uitvoeren, zijn slimme watermeters een belangrijk hulpmiddel. Hoewel een efficiënte bedrijfsvoering beschouwd kan worden als het voornaamste voordeel van een slimme meter, kan drinkwaterbesparing een goede bijvangst zijn – mits de watermeter op een doordachte wijze inspeelt op de wensen, behoeften en beleving van klanten. Een gefaseerde invoering, waarbij met experimenten onderzocht wordt welke aanpak tot de meeste drinkwaterbesparing leidt, lijkt zinvol.

Beperkt effect economische maatregelen

Economisch maatregelen hebben vermoedelijk een beperkt effect vanwege de lage prijs van drinkwater en weinig ruimte om deze significant te verhogen.

Noodzaak voor juridische maatregelen

Juridische maatregelen, zoals het verplichten van waterbesparende apparaten voor verhuurders of het veelbesproken verplicht stellen van regenwateropvang in nieuwbouw, lijken zeer nodig om in de buurt te komen van de beleidsdoelstelling van dagelijks 100 liter drinkwaterverbruik per persoon in 2035.

In de interactieve discussie waren de aanwezigen eensgezind over een gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid voor drinkwaterbesparing. De drinkwatersector kan zich hierin proactief opstellen, maar staat er tegelijkertijd niet alleen voor. Een belangrijke focus moet liggen op het testen welke besparingsmaatregelen in de praktijk effectief zijn, waarvoor samenwerking met overheden, woningbouw en technologie-ontwikkelaars onmisbaar is. Kennis, inzicht en begrip van de beweegredenen van verschillende soorten klanten – klantperspectieven – zijn hierbij een logisch vertrekpunt.

Symposium Drinkwaterbesparing bij KWR – februari 2023.