Uniek citizen science project laat zien: Amsterdams kraanwater is vers

Versheid van Water

In de praktijkproef Versheid van Water hebben vijftig Amsterdamse burgerwetenschappers meegedaan die geselecteerd werden na een korte maar succesvolle wervingscampagne op Facebook. Deze burgers hebben hun drinkwater niet alleen op verschillende manieren bemonsterd, ze zijn thuis ook zelf aan de slag gegaan met het kweken en tellen van bacteriën. Tijdens het onderzoek ontvingen ze steeds nieuwe onderzoeksresultaten en konden ze daarop reageren. Sociaalwetenschapper Stijn Brouwer: “Voor KWR is citizen science een interessante manier om de verbinding met de burger aan te gaan. Het past binnen ons sociaalwetenschappelijk onderzoek naar de positie van waterbedrijven in een veranderende samenleving. Een van die veranderingen is de steeds mondigere burger.” Hoewel voor veel mensen drinkwater een low-interest product is, heeft het onderzoek van KWR laten zien dat steeds meer klanten van waterbedrijven bewust en betrokken zijn. Brouwer: “Door met burgers samen te werken in het verzamelen van kennis krijgen we ook een beter beeld van hun wensen en behoeften. Voor de waterbedrijven kunnen deze burgerwetenschappers ambassadeurs van drinkwater worden. Het is een mooi resultaat van dit project dat, ondanks dat de deelnemers er achter zijn gekomen dat er in hun drinkwater heel veel bacteriesoorten zitten, hun vertrouwen in de drinkwaterkwaliteit en het waterbedrijf is toegenomen.”

Groepsfoto met Amsterdamse burger- en professionele wetenschappers.

Ervaring met citizen science

Projectmanager Jos Frijns: ”Dit project had ook bedacht kunnen worden door een actieve burger of organisatie, buiten het waterbedrijf en de wetenschap om. Als dan naar buiten was gekomen dat er veel bacteriën in drinkwater zitten, en wij gereageerd zouden hebben met dat we dat al wisten en dat er niks aan de hand is, want er zitten geen ziekteverwekkers tussen, dan ben je in feite in de verdediging en sta je één-nul achter. Alleen daarom al is het goed dat we met dit project hebben kunnen ondervinden wat ‘citizen science’ betekent. We gaan er dan ook mee verder, samen met de waterbedrijven. Het zou mooi zijn als hiermee het wetenschapsbewustzijn van burgers toeneemt, en daarmee ook het vertrouwen in ons onderzoek.”

Jos Frijns (onderzoeker bij KWR), De Zwijger facilitator Natasja van den Berg en Renze van Houten (directeur drinkwater & afvalwater bij Waternet) beantwoorden vragen uit het publiek.

Amsterdams drinkwater beter in kaart

Het project met burgerwetenschappers had naast het sociaalwetenschappelijk doel ook een natuurwetenschappelijk doel. De belangrijkste onderzoeksvragen die microbioloog Paul van der Wielen van KWR binnen het project wilde kunnen beantwoorden, waren:

1. Is drinkwater een vers product?
2. Wat is het bacteriesamenstelling (microbioom) van het Amsterdamse drinkwater?
3. Hoe verandert de bacteriesamenstelling tijdens transport van het drinkwater naar de klant?
4. Verschilt de bacteriepopulatie tussen drinkwater geproduceerd in het westen van de stad met drinkwater dat wordt geproduceerd in het oosten van de stad?

Burgerwetenschap en nieuwe technieken

Om deze onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden hebben de burgerwetenschappers het drinkwater bemonsterd ’s ochtends vroeg voordat in het huis drinkwater is gebruikt, nadat de kraan vijf minuten heeft staan stromen (zodat het drinkwatermonster uit het distributiesysteem van de straat komt) en eigen watermonster dat veelal drinkwater is geweest dat een tijd is bewaard in een fles, glas of bidon. Burgers hebben zelf bacteriën uit deze monsters gekweekt en de aantallen genoteerd, terwijl KWR het totaal aantal bacteriën en de bacteriesamenstelling heeft bepaald. Dat laatste is gedaan met behulp van ‘Next Generation Sequencing’, waarmee het mogelijk is om op DNA-niveau miljoenen bacteriën te classificeren.

Paul van der Wielen legt uit welke bacteriesoorten en -aantallen hij heeft gevonden in de Amsterdamse drinkwatermonsters.

Weinig bacteriën in het water

Wel veel verschillende soorten

Nauwelijks verandering gedurende transport

Klein verschil oostelijk en westelijk water

Conclusie: vers drinkwater

Stijn Brouwer vertelt over de eerste sociaalwetenschappelijke inzichten die uit de praktijkproef zijn gekomen.