Wat gaat de slimme watermeter het waterbedrijf en de klant allemaal leren?

De samenleving digitaliseert en ook de watersector gaat mee in deze ontwikkeling. Zo zijn slimme watermeters niet meer weg te denken uit de bedrijfsvoering van waterbedrijven. In hoeverre zou deze technologie ook iets voor de klant kunnen betekenen? Deze vraag stond centraal in de vierde en laatste kennisuitwisselingsbijeenkomst van dit jaar, georganiseerd door het Platform Hydroinformatica – een samenwerkingsvorm binnen het gezamenlijk bedrijfstakonderzoek (BTO) voor de waterbedrijven. Sprekers met technische, sociaal-wetenschappelijke en praktische invalshoeken schenen hun licht op de slimme watermeter.

Sensoren voor slimme meters

Welke typen sensoren in omloop zijn en waarvoor deze worden toegepast in het distributienet, werd toegelicht door Corina Carpentier van het digitale platform Sensileau. Dit platform is erop gericht om kennis en informatie over wereldwijd beschikbare online sensortechnologieën te ontsluiten. Vooralsnog lijkt een beperkt aantal parameters geschikt voor integratie in digitale watermeters, zoals druk, pH en elektrische geleidbaarheid. Hoewel meters met dit soort sensoren nog schaars zijn, lijkt de interesse onder ontwikkelaars hiervan wel toe te nemen. De slimme meter van de toekomst zou daardoor ook kwaliteitsmetingen kunnen uitvoeren. Belangrijk is om te weten wat de gevolgen hiervan zijn voor het waterbedrijf.

Wet- en regelgeving

Een andere invalshoek van slimme meters en wat deze kunnen teweegbrengen, betreft de wet- en regelgeving. Zo vertelde Carpentier over de gevolgen van de herziene Drinkwaterrichtlijn, in 2020 aangenomen door de Europese Commissie. Hierin staat dat waterbedrijven verplicht zijn om de meest recente monitoringsresultaten op een klantgerichte manier online beschikbaar te stellen. Behalve recente data gaat het ook om het kunnen opvragen van historische data. Onduidelijk is nog om welke data het precies gaat en tot hoever terug in de tijd deze beschikbaar moeten zijn. Belangrijk is om te volgen hoe de Europese richtlijnen worden omgezet in Nederlandse wetgeving. Dit proces is nog volop in ontwikkeling.

Privacygevoelige data

Wanneer de gegevens die slimme meters verzamelen door waterbedrijven worden gebruikt, komt uiteraard ook de privacygevoeligheid ervan om de hoek kijken. Johan van Erp, specialist slimme meters bij Brabant Water, vertelde tijdens de kennisuitwisselingsbijeenkomst hoe het waterbedrijf hiermee omgaat. Bij het verzamelen van data hanteert men de basisprincipes van ‘Privacy by design’. In de eerste instantie wordt richting de klant niet zozeer de aandacht gevestigd op de slimme meter als apparaat, maar op de meetdiensten die het kan opleveren en wat de klant hiermee kan doen. Behalve voor de klant, betekenen de data ook dat Brabant Water zelf een schat aan informatie krijgt. Hoe zij hiermee omgaat werkt het waterbedrijf uit in een aantal usercases. Verder gaf Van Erp toelichting op de ontwikkeling van een digitale tweeling van het distributienet, gevoed met data van sensoren en slimme meters. Doel van de digitale tweeling is het opsporen van afwijkingen in het net, een efficiëntere waterverdeling, aansluiting op veranderingen in de omgeving en een betere bedrijfsvoering.

Klimaatverandering

Ook in het tegengaan van klimaatverandering bieden slimme watermeters een mogelijke uitkomst. Dit bleek uit een bijdrage van Cindy Vanderstraeten en Bert Debaecke van het Vlaamse waterbedrijf De Watergroep. De Vlaamse overheid heeft als doel om watertekorten in een veranderend klimaat tegen te gaan. In de zogenoemde ‘Blue Deal’ zijn slimme watermeters in een digitaal waternetwerk opgenomen als belangrijke bouwstenen om dit doel te halen. In acht jaar tijd moeten bij onze zuiderburen slimme meters worden uitgerold over drie miljoen huishoudens. Hierin trekken de drie drinkwaterbedrijven van Vlaanderen samen op en wordt bovendien samengewerkt met de netbeheerders van het gas- en elektriciteitsnetwerk. Door middel van de communicatie-infrastructuur van de slimme elektriciteitsmeters worden de gegevens van de slimme gas- en watermeters samengebracht en doorgestuurd naar het elektriciteitsbedrijf. Vervolgens deelt deze de relevante gegevens met de gas- en waterbedrijven. Bij de waterbedrijven komen de data terecht in hun Smart Water Platform. Deze bestaat uit een integratielaag, gebaseerd op SAP (System Analysis Program Development), waarmee de functionele bouwstenen kunnen worden geformuleerd.

Menselijk gedrag

Tot slot kwam tijdens de kennisuitwisselingsbijeenkomst het menselijk gedrag aan bod. KWR-onderzoeker Stef Koop stond stil bij de vraag welke gedragsmechanismen een rol kunnen spelen bij het realiseren van waterbesparing en wat slimme meters hierin kunnen betekenen. Uit gedragsonderzoek blijkt dat onze ratio slechts voor vijf procent meespeelt in besluitvorming. Het overige deel komt op rekening van onze intuïtie en instinct. Een studie naar gedragsbeïnvloeding met betrekking tot watergebruik leverde uiteenlopende inzichten op, vertelde Koop. Zo moet hierin een combinatie van meerdere gedragsmechanismen worden meegenomen en helpt het om herhaling toe te passen. Nog weinig onderzoek is gedaan naar intuïtieve besluitvorming en naar effecten op lange termijn. Tot slot lijkt een individueel gerichte aanpak waarmee gegevens van slimme watermeters worden teruggekoppeld kansrijk.

Duurzaamheid meewegen

Uiteraard was de bijeenkomst bedoeld om de discussie over slimme watermeters op gang te brengen. En dat lukte uitstekend. Terwijl verschillende Nederlandse en Vlaamse waterbedrijven grote stappen zetten in de toepassing ervan, liggen nog vele mogelijkheden in het verschiet. Een belangrijke punt dat werd opgeworpen is de vraag hoe de voetafdruk van de besproken technologische oplossingen zich verhoudt tot het probleem dat men ermee hoopt op te lossen. In het specifieke geval van lekverliezen lijkt de balans zeker positief uit te slaan. Maar of dit algemeen geldt is nog onduidelijk. Daarom is het belangrijk om in de besluitvorming rond de inzet van slimme meters het duurzaamheidsaspect ervan per geval mee te wegen.