Waterkennis inzetten voor de energietransitie

De uitdaging is om bij te dragen aan kansen en mogelijkheden voor verduurzaming van de energievoorziening, legt Marette Zwamborn, senior onderzoeker geohydrologie en bodemenergie uit.“Tegelijk moeten we de randvoorwaarden in beeld brengen voor zorgvuldige toepassing van duurzame technieken. KWR wil oplossingen bieden voor de energietransitie, waarbij de drinkwaterwinning niet in de problemen komt.”

WarmingUP

Het project WarmingUP, dat in 2020 van start ging, richt zich op betrouwbare, duurzame en betaalbare manieren om met collectieve warmtesystemen de warmtetransitie dichterbij te brengen. KWR werkt hierin samen met andere onderzoeksinstituten, universiteiten, provincies, gemeenten en private partijen. Zwamborn: “KWR brengt meerwaarde in het consortium door onze ruime kennis van drinkwaterwinning en grondwaterkwaliteit. Dit komt goed van pas bij ontwikkeling van technieken als bodemenergie, geothermie en warmteopslag. In WarmingUP richten we ons op de technische ontwikkeling, met gelijktijdig aandacht voor randvoorwaarden en effecten.”

Toepasbare kennis

Ook kennis over transport en distributienetwerken komt bij het project WarmingUP van pas. Drinkwaterbedrijven zien vragen op zich af komen over aquathermie: in hoeverre zijn  drinkwaterleidingen bruikbaar om daar energie uit te winnen? Hoeveel energie levert dat op, en wat zijn de effecten voor de drinkwaterkwaliteit? Daarnaast benut KWR in WarmingUP kennis over de klant. “Belangrijke vraag in de energietransitie is onder meer hoe je de warmtevraag kunt sturen”, licht Zwamborn toe. “Daar komt een gedragscomponent bij om de hoek kijken. Met onze ervaring in klantonderzoek leveren we ook op dit kennisgebied een waardevolle bijdrage voor partners in de warmtetransitie.”

Samenwerking en systeemoplossingen

Onderzoek op het snijvlak van water en energie vindt overal binnen KWR plaats. Samenwerking binnen én buiten de organisatie is hierin essentieel. In Europees verband werken we samen aan een energieneutrale, circulaire economie in projecten als NextGen, ULTIMATE en HEATSTORE. In Nederlandse TKI-projecten werken we samen met drinkwaterbedrijven, marktpartijen, overheden en brancheorganisaties aan specifieke oplossingen, bijvoorbeeld in projecten als ENGINE en Aanvullen Boorgaten. Het belang van samenwerking is afgelopen jaar onderstreept met de oprichting van het Team Energie en Circulaire Systemen, onder leiding van Zwamborn. Een team met verbindende onderzoekers, die vanuit verschillende disciplines werken aan integrale systeemoplossingen. Een mooi voorbeeld is het project Power-to-X, dat in 2020 succesvol werd afgerond. Samen met Allied Waters wordt nu gewerkt aan een vervolg. Zwamborn vertelt: “Power-to-X laat zien hoe we in de energietransitie moeten toewerken naar systeemoplossingen. In dit geval gebeurt dat volgens het principe ‘lokale bronnen, lokale benutting’, waarbij zonne-energie, waterstof, warmteopslag en hemelwateropvang als integraal systeem worden ontwikkeld.” In de warmtetransitievisies, die alle gemeenten in 2021 moeten opleveren, mist Zwamborn de aandacht voor deze integrale systeemoplossingen.

Warmtetransitievisies en drinkwater

In de warmtetransitievisies maken gemeenten op hoofdlijnen de keuze of in een wijk een warmtenet komt, of bijvoorbeeld een bodemenergiesysteem voor elk huis. Deze keuze is relevant voor drinkwaterbedrijven, en levert nieuwe vraagstukken op. Zijn de drinkwaterbeschermingsgebieden nog toereikend, gezien de sterke groei van bodemenergie? Hoe gebeurt bij bodemenergiesystemen het afdichten van de boorgaten zodanig dat de kwaliteit van het grondwater niet in gevaar komt? Daarnaast bestaat bij met name hoge temperatuur warmtenetten het risico voor opwarming van nabijgelegen drinkwaterleidingen. “Bij KWR hebben we veel kennis over de aanleg en optimalisatie van leidingnetten, waterkwaliteit en microbiologische effecten”, zegt Zwamborn. “Met onze ervaring kunnen we drinkwaterbedrijven én warmtebedrijven goed bijstaan in zulke vraagstukken.” Het onderwerp ‘energietransitie en drinkwater’ krijgt een plaats binnen het thema overkoepelend onderzoek dat recent is gestart binnen het bedrijfstakonderzoek van de waterbedrijven (BTO).

Versnelling in energie-gerelateerde projecten

Zwamborn onderstreept ook het belang van een ander onderdeel van het BTO-programma: Water in de Circulaire Economie (WiCE). “Zowel WarmingUP als Power-to-X worden mede ondersteund door het WiCE-programma. WiCE werkt als een versneller om energie-gerelateerde projecten van de grond te krijgen. Daarmee is de watersector in staat om mee te werken aan het behalen van maatschappelijke doelen met betrekking tot de circulaire economie. Ik kijk ernaar uit om deze ontwikkelingen in 2021 verder vorm te geven.”