Watersector kan iets doen tegen ‘fake news’

Video – 01:12

Impactstudie Post-feitenmaatschappij met ondertiteling

Post-feitenmaatschappij

In de zomer van 2017 deden vertegenwoordigers van waterbedrijven en onderzoekers van KWR samen een studie naar de impact van de post-feitenmaatschappij op de watersector. In deze maatschappij zijn (wetenschappelijk onderbouwde) waarheden niet langer de basis voor nieuwsberichten. Er is geen tijd om feiten te checken omdat iedereen de snelste wil zijn in het publiceren van nieuws en het geven van een mening.

Tweede Kamer

De impactstudie bouwde voort op de trendalert ‘post-feitenmaatschappij’ die KWR eerder voor de drinkwaterbedrijven heeft gemaakt. De post-feitenmaatschappij is geen nieuw fenomeen, maar gebeurtenissen rondom de Brexit en de Trumpcampagne hebben nieuwe belangstelling voor het onderwerp gecreëerd. De nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, Kajsa Ollongren, geeft ‘fake news’ een prominente plaats op de agenda en schreef er afgelopen week een brief over aan de Tweede Kamer. Dit resulteerde in een heftig debat in de Kamer met veel verwijten over en weer: iedere partij zou zichzelf ook schuldig maken aan het verzinnen en verspreiden van fake news.

Fake news wordt versterkt

Fake news wordt gevoed door meningen die allemaal een gelijkwaardige stem in het debat krijgen, of ze nou grondig onderbouwd zijn of niet en of ze nou afkomstig zijn van een kleine, afwijkende groep of gerespecteerde deskundigen. Een aantal relatief recente factoren maakt dat al deze meningen sterker dan ooit onder de aandacht komen:

• De continue stroom van de 24-uursnieuwscyclus leidt tot grote concurrentie tussen nieuwsorganisaties en journalisten, die allemaal het eerst willen zijn om het nieuws een poos te kunnen domineren.
• De verschillende kanten van een discussie krijgen evenveel aandacht, ook als ze niet allemaal even goed onderbouwd zijn, door evenveel mensen worden gesteund of even goed door feiten worden onderbouwd. Zo ontstaat valse evenwichtigheid.
• De grote stroom berichten in de social media versterkt de stem van valse berichten. Platforms als Facebook en Twitter zorgen ervoor dat niet alleen journalisten en redacties nieuwsberichten kunnen verspreiden: iedereen met een social-media-account kan zelf nieuws de wereld in slingeren.
• Als mensen beoordelen of iets waar is of niet, selecteren ze vaak (onbewust) de feiten die aansluiten bij hun bestaande opvattingen, dat noemen we motivated reasoning. Daarom heeft het beschikbaar maken van feiten ook minder invloed op meningsvorming dan we misschien zouden willen.

Watersector

Dat ook de watersector alert moeten zijn op fake news en zijn effecten is duidelijk. Hoe kunnen bijvoorbeeld waterbedrijven slim opereren in het mijnenveld van imagomanagement en (online) communicatie? Het onderzoek van onderzoekers uit de watersector en KWR samen heeft drie strategische adviezen opgeleverd:

• Organiseer zelf vertrouwen in de sector, bijvoorbeeld door burgers meer bij de bedrijfsvoering te betrekken via citizen science (link naar toelichting aanbrengen) en door bij een crisis goed samen te werken met de andere partijen binnen de sector.
• Wees transparant over de wijze waarop drinkwater wordt gemaakt. Kies daarbij de boodschap, de doelgroep en het tijdstip voor je communicatie bewust (controlled transparency).
• Ben fake news voor door pro-actief te communiceren over onderwerpen die voor de watersector belangrijk zijn en waarin de watersector deskundig is.

Symposium Post-feitenmaatschappij op 12 september.