Citizen science praktijkpilot: De versheid van water

Innovatief onderzoek sámen met burgers

Doel van het project is kennis te vergaren over de waarde van burgerbetrokkenheid bij verschillende vormen van onderzoek binnen de watersector en zijn sociaalwetenschappelijke onderzoeksvragen als ‘Wat is de achtergrond en motivatie van deelnemers?’; tot ‘Welke betekenis geven burgerwetenschappers aan hun betrokkenheid?’ samengebracht met een aantal natuurwetenschappelijke vragen. Zo is de praktijkproef ingericht om antwoord te krijgen op als vragen ‘Hoe verandert de bacteriesamenstelling van drinkwater tijdens transport en na stilstand?’; en ‘In hoeverre verschilt de bacteriepopulatie van drinkwater geproduceerd in het westen van Amsterdam van drinkwater dat wordt geproduceerd in het oosten van de stad?’ Deze citizenscience-pilot biedt de drinkwatersector de kans om proactief, en in een relatief gecontroleerde omgeving, te leren over het betrekken van burgers bij onderzoek naar de kwaliteit en samenstelling van water, in plaats van af te wachten en vervolgens te moeten reageren op metingen van een derde partij. Bovendien kunnen burgers monsters leveren die via reguliere wegen niet of veel moeilijker verkrijgbaar zijn, zoals watermonsters vóór doorspoeling en water uit drinkwaterflesjes.

Citizen-science met vernieuwend Next Generation Sequencing-onderzoek

In deze praktijkproef doen we onderzoek naar: (a) de nieuwe meettechniek ‘Next Generation Sequencing’ en (b) de relevantie van burgerparticipatie in wetenschappelijk onderzoek: burgers mogen actief meedoen. Deelnemers worden geworven via de Facebookpagina ‘De Versheid van Water’, en doorverwijzingen naar deze pagina door Pakhuis de Zwijger, Micropia, de Waag-Society, Quest en EOS-wetenschap. De aftrap van het project heeft plaatsgevonden op 4 juni 2016 bij Micropia, hét microbenmuseum in Amsterdam. In de periode daarna nemen vijftig Amsterdammers thuis drie monsters van het kraanwater: twee uit de kraan (direct en na vijf minuten doorstromen) en een naar keuze, bijvoorbeeld uit een flesje of bidon. Deze monsters analyseren we in het laboratorium van KWR met de nieuwe meetmethode Next Generation Sequencing om de bacteriologische biodiversiteit te bepalen. Daarnaast testen de burgeronderzoekers thuis water op microben. Zo kunnen zij zelf de groei van microben gedurende een paar dagen volgen en de resultaten aan ons doorgeven. Een kleine vijf maanden na de start van het project is middels een publieke bijeenkomst in Pakhuis De Zwijger met burgerwetenschappers, KWR onderzoekers, professionals van Waternet en talrijke belangstellenden het project feestelijk afgesloten.

Weinig bacteriën in het water

De resultaten van de proeven laten zien dat de door de burgerwetenschappers gekweekte bacteriën, de biomassa en de totaal aantal bacteriën laag waren in het drinkwatermonster na doorstroming. Deze parameters nemen licht toe wanneer het drinkwater overnacht in de drinkwaterinstallatie van het huis stil heeft gestaan en nemen sterk toe wanneer het drinkwater wordt bewaard in een fles, glas of bidon. Analyse van next generation sequencing laat zien dat het drinkwater van Amsterdam meer dan 51.000 bacteriesoorten bevat, wat veel meer is dan in andere landen wordt waargenomen in drinkwater dat wordt gechloreerd. Het drinkwater dat is bemonsterd na doorstroming of direct uit de kraan, bevat bacteriën die voor een belangrijk deel (30-50%) nog onbekend zijn. De bacteriesamenstelling van het drinkwater dat wordt geproduceerd in het oosten van de stad lijkt erg op de bacteriesamenstelling van het drinkwater dat wordt geproduceerd in het westen van de stad. Er is echter één bacteriegroep, de Burkholderiales, die meer in het oostelijk geproduceerde drinkwater aanwezig dan in het westelijk geproduceerde drinkwater. Mede dankzij de inzet van betrokken burgerwetenschappers kunnen we bovendien concluderen dat drinkwater een vers product is, dat verandert wanneer het drinkwater wordt bewaard in een fles, glas of bidon.

Citizen science loont

We concluderen uit de resultaten van dit onderzoek dat het betrekken van burgers bij onderzoek in de watersector werkt en loont.  De resultaten van dit onderzoek laten zien dat burgers met de juiste begeleiding een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan wetenschappelijk onderzoek. Evaluatie van dit eerste citizen science onderzoek in de Nederlandse drinkwatersector laat bovendien zien dat burgerwetenschappers hun deelname als leerzaam en leuk hebben ervaren en dat hun bewustzijn over drinkwater is vergroot. Positief is ook dat na deelname het vertrouwen van de deelnemers in zowel de drinkwaterkwaliteit als het waterbedrijf zelf is toegenomen, ondanks het feit dat deelnemers nu veel meer weten over bacteriesoorten in hun drinkwater. Vrijwel alle betrokken burgerwetenschappers geven aan in de toekomst zeker weer te overwegen aan een citizen science project op het gebied van drinkwater mee te doen. Twee op de drie betrokken Amsterdammers geeft bovendien aan er open voor te staan ook op andere manieren betrokken te willen worden bij vraagstukken rondom drinkwater. Voor de waterbedrijven biedt dit kansen dat burgerwetenschappers tegelijkertijd ambassadeurs van drinkwater worden.