Kennisimpuls Waterkwaliteit

Schoon en gezond oppervlaktewater is een kwestie van hard werken. Gewasbeschermingsmiddelen, mest, medicijnresten en nieuwe, nog onbekende chemische stoffen zetten de kwaliteit van grondwater, rivieren, sloten en plassen in Nederland voortdurend onder druk.
Het KIWK-programma is ontstaan vanuit de gedachte om aanwezige maar verspreide kennis en inzichten samen te brengen, waar nodig nieuwe kennis te ontwikkelen en deze informatie toepasbaar te maken voor de praktijk van het waterbeheer. Dit met het doel een impuls te geven aan de verbetering van de waterkwaliteit in Nederland en het behalen van de doelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water (KRW) een stap dichterbij te brengen.

Tien Kennisimpuls projecten

Het werk in de KIWK werd uitgevoerd in tien projecten. Deze projecten gingen onder meer in op nutriënten, gewasbeschermingsmiddelen, diergeneesmiddelen en toxische stoffen in het water. Ook is er aandacht besteed aan het (beter) afleiden van doelen voor brakke wateren, systeemkennis voor ecologie en aan de oorzaken van vergrijzing van het grondwater. Het project Ketenverkenner zocht in drie stofketens (microplastics, biociden en consumentenproducten) naar aangrijpingspunten voor maatregelen om emissie naar oppervlaktewater te verminderen. Onderzoek in het project Gedragswetenschappen richtte zich op de mogelijkheden om het gedrag van burgers en bedrijven zodanig te beïnvloeden, dat dit een positief effect heeft op de waterkwaliteit.
Tenslotte heeft het project Kennisvalorisatie zich gericht op het delen, verspreiden en borgen van de resultaten van de Kennisimpuls om van blijvende waarde te kunnen zijn.

Opbrengsten en toepassing drinkwater

De kennis en inzichten die zijn opgedaan in de Kennisimpuls Waterkwaliteit, moeten hun weg vinden naar de praktijk om daar hun nut te bewijzen. Voor de drinkwatersector heeft KWR een selectie gemaakt van onderwerpen die extra relevant zijn. Deze zijn besproken in een BTO-KIWK kennisevent voor de drinkwaterbedrijven. Het betreft de volgende projecten:

Goed grondwater nu: schoon drinkwater straks

In het project Grondwater is een indicator ontwikkeld voor vergrijzing van grondwater. Ook zijn kwetsbaarheidskaarten opgesteld, met aandacht voor doorboringen van kleilagen en geochemische buffering in watervoerende lagen. Verder werd in het project een methode ontwikkeld voor het karakteriseren van geochemische buffering.
Meer informatie: Arnaut van Loon

Diergeneesmiddelen: bronnen, routes en risico’s

Voor het project Diergeneesmiddelen is een top twintig opgesteld van stoffen op basis van PMT (persistentie, mobiliteit, toxiciteit). Daarbij is een handleiding ontwikkeld met suggesties voor het monitoren van deze stoffen.
Door een koppeling met modellen was het mogelijk om voorspellingen van concentraties van diergeneesmiddelen in het water te doen. Tenslotte zijn de emissieroutes van geneesmiddelen voor huisdieren (antiparasitica) in kaart gebracht.
Meer informatie: Stefan Kools

Toxiciteit. Effecten en maatregelen

Het KIWK-project Toxiciteit was gericht op het ontwikkelen van de Sleutelfactor Toxiciteit 2 (SFT2). De SFT2 (inclusief website) biedt een verzameling van hulpmiddelen om de waterkwaliteit te classificeren, zowel voor drinkwater als voor het ecologisch systeem. Specifiek voor drinkwater is er spoor in de Sleutelfactor, waarin de zuiveringsinspanning wordt beoordeeld. De tool is gericht op maatregelen die de toxische druk verlagen. Een toelichting en handleiding voor SFT2 zijn beschikbaar.
Meer informatie: Tessa Pronk

Ketenverkenner: minder emissies

Voor het project Ketenverkenner zijn de stofgroepen biociden, consumentenproducten en microplastics onderzocht. Deze stoffen worden aangetroffen in het aquatisch milieu, maar er zijn veel hiaten in de kennis, zodat niet alle verbonden risico’s volledig zijn in te schatten. Hiervoor zijn nu selectiecriteria opgesteld en handvatten voor een meetstrategie ontwikkeld. Op deze manier kunnen relevante stoffen doelgerichter bemeten worden. Ook bracht het project in kaart welke emissiereductie mogelijk is door aanpak in de keten.
Meer informatie: Joep van den Broeke

Gedragswetenschappen: anders omgaan met water

Het project Gedragswetenschappen heeft aangetoond dat een ketenanalyse van microplastics in de textielketen unieke inzichten biedt. Voor het project zijn gedragsinterventies uitgevoerd met een groot bereik die goed ontvangen binnen de doelgroep van consumenten. Het samen optrekken met waterschappen voor een betere waterkwaliteit door een brongerichte aanpak lijkt veelbelovend. Snappen hoe gedrag hierin kan worden beïnvloed is heel belangrijk. De resultaten zijn gepubliceerd in drie ketenrapporten en samengevat in de klikbare PDF ‘Gedrag en water’.
Meer informatie: Stef Koop

Nutriënten: welke landbouwmaatregelen snijden hout?

Voor het project Nutriënten is veel aandacht besteed aan een review van de effectiviteit van landbouwmaatregelen. De nieuw ontwikkelde tool ‘Maatregel op de Kaart’ helpt agrariërs de meest effectieve maatregelen voor het eigen bedrijf of perceel te selecteren.
In twee stroomgebieden is een monitoring uitgevoerd. Deze heeft oorzaken en knelpunten in kaart gebracht, zoals het feit dat emissies op verschillende tijdstippen en plaatsen plaatsvinden. Er is een meetstrategie ontwikkeld om een gebiedsgerichte aanpak van nutriënten te ondersteunen.
Meer informatie: Arnaut van Loon

Valorisatie: scoren met kennis

Vanuit het project Valorisatie is gewerkt aan het uitwisselen, benutten en borgen van de kennis in de praktijk. Onder meer in de vorm van Deltafacts, rapporten, themawebinars, publicaties, video’s, infographics. Op het afsluitend symposium ‘KIWK: samen werken aan schoon water’ is de kennis gedeeld met waterschappen en drinkwaterbedrijven, Rijk en provincies. Daarnaast is de kennis online breed en blijvend beschikbaar via de website www.kenninsimpulswaterkwaliteit.nl.
Meer informatie: Joep van den Broeke