Methoden voor besluitvorming onder diepe onzekerheid

Diepe onzekerheid

Diepe onzekerheid (“deep uncertainty”) is een technische term voor de onvoorspelbaarheid van complexe systemen door gebrek aan overeenstemming over uitgangspunten. Ook bestaat er voor zulke situaties geen overeenstemming over het meest geschikte voorspelmodel en beïnvloeden (sociale) interacties de uitkomst. Bij diepe onzekerheid bestaat geen overeenstemming over welke modellen bruikbaar zijn en de mogelijke uitkomsten hiervan gaan alle kanten op. Dit is dus iets heel anders dan statistische onzekerheid.

Een goed voorbeeld van diepe onzekerheid is klimaatverandering. Modelvoorspellingen geven voor de komende decennia aan wat het mogelijke bereik is van de gemiddelde temperatuur, maar dit wordt beïnvloed door de mate waarin wij onze CO2-uitstoot weten terug te dringen. Bovendien bevatten de modellen niet alle fysische processen die bij zo’n complex proces als klimaatverandering relevant kunnen zijn.

Dichter bij de dagelijkse waterpraktijk zijn voorspellingen over wat de watervraag over twee decennia is, ook diep onzeker. Dit komt door een combinatie van onbekende factoren, zoals bevolkingsomvang, inclusief mogelijke (klimaat-)migratie en ons gedrag. Maar ook door de wijze waarop we deze factoren kunnen beïnvloeden. En vooral ook door voorspellingen van waterbeschikbaarheid.

Ook in de drinkwatersector

Diepe onzekerheid komt veel voor in de drinkwatersector, maar wordt nog weinig als zodanig herkend, onderkend en behandeld. Er bestaan verschillende technieken voor het omgaan met diepe onzekerheid, zoals Dynamic Adaptive (Policy) Pathways, Flexibel ontwerp (engineering options, real options) en Robust Decision Making. In dit project brengen we in kaart waar diepe onzekerheid in de drinkwatersector zich voordoet en bekijken we welke (combinaties van) technieken het meest geschikt zijn om in deze situaties tot besluitvorming te komen (decision making under deep uncertainty, DMDU). De focus hierbij ligt op gangbare methoden en de meest recente ontwikkelingen in dit werkveld. Vervolgens passen we in een casus een geselecteerde methode toe, om te onderzoeken en te illustreren hoe deze kan werken in een drinkwatertoepassing.

Relevantie en handelingsperspectief

Doel van dit project is het bieden van een beter begrip van het optreden van diepe onzekerheid in de drinkwatersector en de relevantie hiervan. Een handelingsperspectief in relatie tot diepe onzekerheid wordt geschetst en geïllustreerd aan de hand van een casus met een geselecteerde techniek voor besluitvorming.

Afbeelding 1. Besluitvorming onder diepe onzekerheid, volgens Dall-E.