Onderzoek naar de mogelijkheden van lage temperatuur warm tapwater in utiliteitsbouw

Een collectief warmtapwatersysteem op lage temperatuur (LT) heeft diverse voordelen ten opzichte van een conventioneel systeem op hogere temperatuur. Het garanderen van legionellaveiligheid voor warmtapwater vormt hierbij wel een belangrijke uitdaging. Voordelen van LT-warmtapwater zijn minder warmteverlies tijdens distributie/ circulatie van tapwater en een substantieel hoger rendement van collectieve warmtepompen ten opzichte van conventionele tapwatersystemen. In het project RELOaDH (‘Reduction of Energy LOss in Distribution and Heating of Hot water’) kijken we of energiebesparing mogelijk is door te kiezen voor warmtapwater met een lage temperatuur.

Veilig warm tapwater is een uitdaging voor lage temperatuur warmtesystemen

Warmtapwater dient aan het tappunt (in collectieve installaties) een temperatuur te hebben van 60 °C, dit mede vanuit het oogpunt van legionellaveiligheid. Dit geldt ook voor collectieve tapwaternetten. Voor douchen volstaat echter een temperatuur van ongeveer 40 °C. Hierbij komt dat de douche het grootste verbruikspunt voor warmtapwater is in een huishouden; in een gemiddeld huishouden is 72 – 84% van al het gebruikte warmtapwater is bedoeld voor douchen. Wanneer de bereiding van warmtapwater op een lagere temperatuur kan plaatsvinden zijn er substantiële besparingen mogelijk en worden pieken in het energiegebruik verlaagd. Om legionella onder controle te houden is bij collectieve tapwatersystemen het gebruik van zogenaamde fysische technieken (membraanfiltratie, UV) mogelijk, mits er toestemming is van het bevoegd gezag (gemeente) voor het afwijken van het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (Bbl, voorheen ‘Bouwbesluit’). Deze toestemming is voor iedere afzonderlijke casus benodigd. In de praktijk komt de toepassing van LT-warmtapwater nog nauwelijks tot niet voor. Dit heeft mede te maken met de complexe procedure voor het verkrijgen van toestemming voor dergelijke systemen. Standaardisatie van techniek en proces vormt de sleutel tot opschaling van renovatieconcepten met LT-warmtapwater.

Onderzoek naar de (on)mogelijkheden van lage temperatuur tapwater in de utiliteitsbouw

Het RELOaDH-project bestaat uit zes werkpakketten/ activiteiten. In deze werkpakketten is aandacht voor alle aspecten die bij verlaging van de warmtapwatertemperatuur van belang zijn; waterveiligheid, comfort en (milieu)kosten. Naast deze meer inhoudelijke aspecten is er ook aandacht voor het achterliggende proces van acceptatie en implementatie.

Literatuurstudie en expert-interviews om te komen tot een overzicht van ervaringen en lessons learned in Europa met LT warmtapwaterconcepten.
Validatie van legionellaveiligheid van UF/ UV bij warmtapwater circulatiesystemen. Deze veiligheidstesten worden in een gecontroleerde labomgeving uitgevoerd waarbij Legionella Pneumophila toegevoegd wordt aan het warme water om de robuustheid (= verwijdering c.q. afdoding Legionella Pneumophila) van LT-warmtapwatersystemen daadwerkelijk te toetsen.
Validatie van comfort en hydraulische parameters bij temperatuurverlaging in de praktijk. Bij het verlagen van de warmtapwatertemperatuur zal (voor een mengtemperatuur van bijvoorbeeld 40 °C) de warmwaterstroom toenemen en de koudwaterstroom kleiner worden. Bij deze praktijktest wordt onderzocht in hoeverre LT-warmtapwater mogelijk is zonder comfortklachten of hydraulische problemen. Daarbij worden op regelmatige basis watermonsters afgenomen en geanalyseerd om de veiligheid tijdens de praktijktest te monitoren.
Bij toepassing van UF en UV vindt een verschuiving plaats van energiegebruik naar materiaalgebruik. In dit werkpakket wordt een afwegingskader ontwikkeld voor milieuprestatie van LT-tapwatersystemen in vergelijking met conventionele systemen op hogere temperatuur.
Een overzicht van standaard concepten voor LT-tapwater in bestaande utiliteitsbouw. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de opbrengsten uit de activiteiten 1 t/m 4.
Klankbordgroep en workshops/ webinars. Voor het op grotere schaal implementeren van LT-collectieve systemen is zowel innovatie op het vlak van inhoud (systeemanalyse) als proces (kennis en ondersteuning voor bevoegd gezag) noodzakelijk. Met werkpakket 6 wordt bijgedragen aan de innovatie van het proces dat benodigd is om de implementatie van LT-collectieve systemen te standaardiseren en te versnellen.

Werken aan een duurzame toekomst met veilig warm tapwater

Met de activiteiten in het project willen we komen tot bewezen veilige en functionele warmtapwaterconcepten op lage temperatuur voor de bestaande bouw. Zo werken we aan een toekomst waarin duurzaamheid en veiligheid samen opgaan.

De toepassing van fysische technieken vraagt om aanvullende beheersmaatregelen om te garanderen dat systemen ook op langere termijn veilig blijven. Deze beheersmaatregelen zijn onderdeel van dit project. Omdat het kennisniveau bij de individuele woningeigenaar onvoldoende is, kunnen in het geval van individuele woningen dit soort beheersmaatregelen onvoldoende gegarandeerd worden, wat zou kunnen leiden tot onaanvaardbare risico’s voor de volksgezondheid. Daarom wordt in dit project alleen de utiliteitsbouw (collectieve systemen) beschouwd.