Rolinvullingen en Omgevingsstrategieën

Verwachtingen in de omgeving

De maatschappij bevindt zich in een tijd van veel verschillende omgeving gerelateerde opgaven, zoals de overgang naar een circulaire economie, de energie transitie, klimaatadaptatie, biodiversiteitsverlies en de stikstofcrisis. Klimaatverandering leidt tot het vaker en langer voorkomen van hydrologische extremen. Samen met verontreinigingen van bronnen leidt dit tot waterbeschikbaarheidsproblemen.  

Decennialang gold de terugtrekkende overheid als leidend principe, met decentralisaties van het Rijk naar de gemeente, van de overheid naar de samenleving en van aanbodgestuurd naar vraaggestuurd beleid. Afgelopen jaren is er ook een tegengestelde trend te zien, waarin nationale regie een steeds belangrijkere rol gaat spelen in de ruimtelijke ordening. De provincies zijn, samen met andere stakeholders, bezig de nationale en sector overstijgende doelen, te vertalen naar de lokale en ruimtelijke context. 

Deze ontwikkelingen bereiken ook de watersector, die steeds meer geconfronteerd wordt met maar ook wenst bij te dragen aan integrale gebiedsopgaven. Waar de drinkwaterbedrijven voorheen bijvoorbeeld het bronnenbeleid redelijk zelfstandig konden vormgeven, moeten zij nu meer samenwerken met externe partijen vanwege factoren zoals beperkte zoetwaterbeschikbaarheid en veranderende maatschappelijke verwachtingen rondom besluitvorming. Dit vereist afweging, omdat verschillende omgevingen vragen om verschillende rolinvullingen in verschillende fasen van gebiedsprocessen. Er is dus vraag naar een manier om die afweging steeds goed te kunnen maken en een weloverwogen keuze te maken voor de eigen rolinvullingen en omgevingsstrategieën. 

Door inzicht te bieden in de manier waarop rolinvullingen tot stand komen, helpt dit project drinkwaterbedrijven om meer grip te krijgen op deze complexe vraagstukken en de onzekerheden die hiermee gepaard gaan. Zo kunnen zij bewust keuzes maken over hun rol in een veranderende omgeving en bijdragen aan duurzaamheidstransities zonder te verdwalen in de complexiteit die deze transities inherent met zich meebrengen.

Sociaal leren met omgevingsmanagers

Op basis van een uitgebreide literatuurstudie wordt een tool ontwikkeld waarmee omgevingsmanagers omgevingsstrategieën kunnen formuleren door de rolidentiteit en omgeving inzichtelijk te maken middels het expliciteren verschillende keuzes. De ontwikkelde tool wordt met omgevingsmanagers besproken en in de praktijk getoetst, door vier keer bijeen te komen in een leergroep. Tijdens deze sessies wordt gezamenlijk gereflecteerd op de toepasbaarheid en de vorm van de tool en worden daarnaast inzichten rondom rolinvulling uit de praktijk verzameld. Op basis van deze reflecties worden gezamenlijk twee cases uit de praktijk gekozen om verder uit te werken. 

In deze twee cases wordt middels kwalitatieve interviews de ambiguïteit wat betreft de rol van het waterbedrijf in kaart gebracht. Hierbij worden inzichten zowel binnen als buiten het bedrijf opgehaald. Op basis van deze inzichten wordt een analyse gemaakt van hoe de rolinvullingen van medewerkers van waterbedrijven worden gevormd, afgestemd (intersubjectief) en/of gekozen. Ook wordt geïnventariseerd van welke factoren de rolinvullingen afhangen en in hoeverre deze context specifiek (situationeel) zijn. 

Afbeelding 1. Deelnemers leergroep testen een eerste versie van de omgevingstool.

Samen de omgevingsstrategie bepalen

Dit project biedt inzicht in de oorsprong en betekenis van theoretische concepten met betrekking tot rolinvulling, en initieert daarnaast een sociaal leren traject om de praktische toepassing van deze concepten in de context van de drinkwatersector mogelijk te maken. Door de kenmerken van rolinvulling te verduidelijken, hierop te reflecteren met een groep praktijkprofessionals en de toepassing te toetsen in een leergroep, kunnen samen praktische handvatten worden ontwikkeld voor de praktijk. Dit project richt zich hierin specifiek op professionals die zich bezighouden met omgevingsmanagement (bij drinkwaterbedrijven) en moete navigeren in verschillende transities in de omgeving.