Stikstof en Nederlandse natuurgebieden

Het Natura 2000-netwerk omvat belangrijke Nederlandse natuurgebieden, die bescherming verdienen omdat ze belangrijk zijn voor de biodiversiteit en ruimte bieden aan kenmerkende flora en fauna. De natuurwaarden in verschillende Natura 2000-gebieden staan echter onder druk, onder andere door aanvoer van stikstof via de atmosfeer. De huidige ophef over de stikstofproblematiek laat zien hoeveel problemen stikstof oplevert voor de natuur en hoe complex het is om hiervoor goede oplossingen te vinden. De Nederlandse overheid werkt aan een aanpak om de emissie van stikstof te beperken, maar dit is niet voldoende om op korte termijn de bedreiging van beschermde habitattypen en –soorten te stoppen.

KWR heeft kennis om adequate maatregelen op te stellen

Om belangrijke natuurwaarden te beschermen, zijn maatregelen voor ecologisch herstel nodig. Alleen met gedegen kennis van de processen die natuurherstel beïnvloeden kun je adequate maatregelen opstellen die tot ecologisch herstel leiden. KWR heeft die kennis in huis: van uitgebreide kennis van de eisen die (semi-)natuurlijke ecosystemen stellen aan hun omgeving, tot de processen die deze omgevingsfactoren beïnvloeden. KWR zet deze kennis over vegetatie, hydrologie, hydrogeochemie en natuurbeheer concreet in om bedreigingen én kansen voor ecosystemen vast te stellen, en die te vertalen naar strategieën en maatregelen voor duurzaam natuurherstel. Daarbij houden we rekening met locatiespecifieke omstandigheden en met globale invloeden, zoals klimaatverandering en door mensen veroorzaakte depositie van ongewenste stoffen (bijvoorbeeld stikstofdepositie).

Duurzame watervoorziening en monitoring

Ook investeert KWR in onderzoek naar een duurzame watervoorziening in de agrarische sector; dit kan flink bijdragen aan het verminderen van verdroging (zie deze droogtestudie) en de belasting van grondwater met nutriënten. Ten slotte beschikt KWR over de juiste knowhow voor ontwerp en evaluatie van ecologische monitoringsprogramma’s. Uiteindelijk bepaalt niet de stikstofbelasting op zich, maar de ecologische impact ervan het effect op de natuurwaarden. Gerichte monitoring van cruciale processen en de invloed van die processen op organismen is wezenlijk om de impact van stikstofbelasting vast te stellen en na te gaan of het stikstofbeleid de juiste vruchten afwerpt.

Brede context en interdisciplinaire aanpak

Bij KWR doen we al sinds de jaren ’80 onderzoek naar natuurbehoud en –herstel. We zetten onze kennis in voor natuurbeheerders, provincies, waterschappen en de overheid. KWR heeft daardoor uitgebreide ervaring met de uitdagingen die een overschot aan stikstof met zich mee brengt. Bij de aanpak van de stikstofproblematiek zetten we ons in voor de Nederlandse natuur in een brede context, van herstel van de waterhuishouding tot de kwaliteit van grondwater en bodem en de effecten van klimaatverandering. KWR verzorgt onderzoek en advies vanuit een scala aan wetenschappelijke disciplines en voor een groot aantal landschapstypen zoals beekdalen, hoog- en laagvenen, kustduinen, en hogere zandgronden.

Samenwerkingspartners

KWR participeert bij dit werk onder andere in het onderzoeksprogramma van Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit (OBN). Voor Nederlandse waterbedrijven, die veel natuur beheren, doet KWR onderzoek naar de invloed van maatregelen die de negatieve effecten van hoge stikstofdepositie op van duingraslanden en heiden tegen gaan. Om de invloed van te veel stikstof te ontrafelen, verrichten we ook metingen in buitenlandse referentiegebieden met weinig stikstof. Met hydro-ecologische analyses van natuurgebieden sporen we de knelpunten op én formuleren we oplossingen voor behoud en herstel van Natura 2000-habitattypen.

Wetenschap en praktijk effectief gemixt

Omdat KWR empirisch onderzoek, modellering en ervaring in de natuurbeheerpraktijk effectief mixt, dragen onze resultaten bij aan het ontwikkelen van effectieve herstelmaatregelen en aan inzicht in een zinvolle inzet van die herstelmaatregelen. Dat is bijvoorbeeld te zien in onze bijdrage aan de Waterwijzer Natuur, waarmee effecten van maatregelen en klimaatverandering kunnen worden gekwantificeerd. Dit instrument willen we doorontwikkelen en geschikt maken voor gebiedsgerichte oplossingen voor de stikstofproblematiek. Op deze manier dragen we bij aan het behalen van natuurdoelstellingen en aan een duurzame zoetwaterwatervoorziening voor drinkwater, landbouw en natuur.