project

Naar een duurzaam en rechtvaardig waterbeheer: uitgebreide producentenverantwoordelijkheid

Veel producten die consumenten dagelijks gebruiken bevatten schadelijke stoffen die via het afvalwater in het milieu terechtkomen. Voorbeelden zijn medicijnresten en schadelijke stoffen uit cosmetische producten zoals douchegel en crèmes. Het verwijderen en de monitoring van deze stoffen brengen aanzienlijke kosten met zich mee. Op basis van recente Europese regelgeving wordt een groot deel van deze kosten in de toekomst gedragen door de farmaceutische en cosmetische industrie. Dit mechanisme, bekend als de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, vormt een concrete uitwerking van het “vervuiler betaalt”-principe. Binnen het verkennende onderzoeksproject “Extended Producer Responsibility” – een Waterwijs-onderzoek – brengt KWR in kaart wat deze ontwikkelingen betekenen voor de Nederlandse watersector en hoe deze bijdragen aan een toekomstbestendig waterbeheer.

Verwijdering van schadelijke stoffen

De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor microverontreinigingen is vastgelegd in de herziene EU-richtlijn voor de behandeling van stedelijk afvalwater. Deze richtlijn verplicht lidstaten, waaronder Nederland, om ervoor te zorgen dat producenten van farmaceutische en cosmetische producten bijdragen aan de verwijdering van schadelijke stoffen uit afvalwater. Het implementeren van deze verplichting vereist een vertaling van de Europese regels naar nationale wetgeving. 

KWR-onderzoekers ondersteunen dit proces door juridische aspecten te analyseren, relevante rechtspraak en beleidsdocumenten te bestuderen en inzichten te delen uit andere sectoren, zoals afvalbeheer en circulaire economie. Door deze juridische kennis te koppelen aan technische expertise op het gebied van waterkwaliteit en zuiveringstechnologie, worden waardevolle handvatten geboden voor een succesvolle nationale implementatie.

Moderniseren rioolwaterzuivering

De nieuwe regelgeving biedt kansen voor de modernisering van rioolwaterzuiveringsinstallaties op weg naar een duurzame en rechtvaardige watervoorziening. Tegelijkertijd roept deze ontwikkeling fundamentele vragen op over de verdeling van kosten en verantwoordelijkheden: wat is rechtvaardig, en hoe kunnen deze kosten eerlijk worden verdeeld? 

Het doel van dit verkennende onderzoeksproject is het om  maatschappelijke en sectorwijde discussies over deze vraagstukken te stimuleren en te begeleiden. Daarbij reflecteren onderzoekers samen met professionals op wat verantwoordelijkheid inhoudt en welke gevolgen beleidskeuzes hebben voor de betrokken partijen. Op basis van deze analyses worden scenario’s voor de implementatie van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid ontwikkeld en wordt dialoog over deze keuzes gefaciliteerd.

Samenbrengen van verschillende kennistypes voor duurzame oplossingen 

Het project Extended Producer Responsibility brengt experts uit diverse disciplines samen. Chemici en toxicologen gespecialiseerd in waterkwaliteit en gezondheid, zuiveringstechnologen, juristen en sociale wetenschappers werken gezamenlijk aan een geïntegreerde aanpak. Dit leidt tot een verrijking van inzichten door het samenbrengen van drie kennistypes: 

  • Normatieve kennis: Reflectie op de verdeling van verantwoordelijkheden en de wenselijkheid hiervan op basis van uiteenlopende perspectieven 
  • Transitiekennis: Begeleiding van het nationale implementatieproces en ondersteuning bij het vormgeven van beleid, in lijn met het zich ontvouwende nieuwe juridische kader. 

Door middel van deskresearch, interviews en workshops worden kennis en praktijk samengebracht. Hierbij passen KWR-onderzoekers methodieken uit het Public Design-portfolio toe. Het doel is een solide kennisbasis te leggen voor discussies over de duurzame en rechtvaardige inrichting van het waterbeheer, in lijn met de ambities van de Europese richtlijn. Samen werken wij aan schoner water, een gezond milieu en een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden en bijbehorende transitiekosten.