Ultieme Waterfabriek

Drinkwaterbronnen onder druk

De drinkwatervraag in Nederland stijgt tot 2050 fors door droogte, bevolkingsgroei, economische groei en een toename van het gebruik per persoon. Sinds enkele jaren ervaren drinkwaterbedrijven dat de huidige wincapaciteit onvoldoende is om ook in de toekomst overal voldoende drinkwater te kunnen leveren. Daarom is uitbreiding van de wincapaciteit nodig en zijn nieuwe en aanvullende bronnen voor drinkwater noodzakelijk. Ruimte is bij de zoektocht naar nieuwe winlocaties in toenemende mate een beperkende factor. Andere ontwikkelingen als energietransitie, grootschalige woningbouw, stikstofproblematiek en klimaatadaptatie hebben ook allemaal ruimte nodig. Dit betekent dat nieuwe locaties waar water gewonnen kan worden voor drinkwater schaars zijn.

Eén van de nieuwe bronnen voor drinkwater zou gezuiverd rioolwater (rwzi-effluent) kunnen zijn. In Nederland is geen ervaring met gezuiverd rioolwater als bron voor drinkwater. In andere landen met waterschaarste wordt wel en in toenemende mate drinkwater gemaakt met gezuiverd rioolwater als bron. Het is dus technisch haalbaar. De vraag dringt zich op gezuiverd rioolwater ook in de Nederlandse context een geaccepteerde en geschikte bron kan zijn.

Wat doen we in de Ultieme Waterfabriek

Om deze vraag te kunnen beantwoorden werken drinkwaterbedrijven en waterschappen samen in de Ultieme Waterfabriek om te laten zien hoe, en onder welke voorwaarden, gezuiverd rioolwater rechtstreeks gebruikt zou kunnen worden als aanvullende bron voor drinkwater.

In 2021 is met een consortium van circa twintig organisaties hiertoe een eerste stap gezet. Gezamenlijk hebben we de belangrijkste vraagstukken in beeld gebracht. Vanaf 2023 gaan we de vraagstukken beantwoorden door concreet stappen te zetten op drie schaalniveaus: lokaal, regionaal en nationaal.

• Op lokale schaal gaan we demonstreren en ervaren in een gezamenlijke demonstratie installatie dat het mogelijk is om veilig en continu drinkwater van hoge kwaliteit te produceren uit gezuiverd rioolwater. In overleg met de bevoegde gezagen wordt een monitoring uitgevoerd, die voor toelating van gezuiverd rioolwater als aanvullende bron voor drinkwater nodig is.
• Op regionale schaal doorleven we de transitievraagstukken in circa vijf regio’s in Nederland, elk met verschillende kenmerken. Dat doen we op basis van een concrete casus en echte data. Daarvoor gaan we in gesprek met alle regionaal betrokken organisaties over de effecten op het watersysteem, de verhouding van deze bron ten opzichte van andere bronnen, acceptatie en perceptie, kosten, baten en waarde, governance, enzovoorts. Deze activiteiten zijn georganiseerd in regionale labs.
• Op nationale schaal komen alle resultaten bij elkaar. We bundelen de uitkomsten en lessen van het lokale lab en de regionale labs en trekken daaruit generieke conclusies. Vraagstukken die een nationale aanpak nodig hebben agenderen we op relevante tafels bij bijvoorbeeld het Rijk en de koepels.

Maatschappelijke en institutionele acceptatie

Hoewel het waterbewustzijn in Nederland laag is, is de klanttevredenheid van de watersector hoog. De grootste barrière voor waterhergebruik voor drinkwater is een (vermeend) gebrek aan publieke én institutionele acceptatie. Onder leiding van KWR wordt een publieke acceptatie survey uitgezet en gaan betrokken partijen in de regionale labs in gesprek met belanghebbenden, zoals overheden, drinkwaterbedrijven, klantpanels en andere gebruikers om het gebruik van gezuiverd rioolwater als mogelijke bron voor drinkwater toe te lichten en het gesprek daarover aan te gaan. Metingen aan het begin en het einde van het project laten zien in hoeverre de gedachten en gevoelens hierover gedurende de looptijd van het project ontwikkelen.

Impact op watersysteem

Het gebruik van gezuiverd rioolwater als bron voor drinkwater heeft impact op het hele watersysteem. Met name door (gedeeltelijke) onttrekking van het effluent aan het oppervlaktewater. Lokale kenmerken bepalen de mate waarin dit van invloed is en of dit positief of negatief is. Vanuit het perspectief van het watersysteem en het ruimtegebruik kunnen indelingen of ‘profielen’ geschetst worden van geschikte of minder geschikte gebieden voor het gebruik van gezuiverd rioolwater als bron voor drinkwater. Wat zijn de effecten op het watersysteem en het ruimtegebruik door inzet van gezuiverd rioolwater voor de productie van drinkwater? Wat zijn daarbij de locatie specifieke kenmerken in Nederland? Hoe staat dit in vergelijking tot andere bronnen? Hierbij staat Watersysteemdenken centraal. Deze thematiek wordt uitgewerkt in de regionale labs.

Deze infographic laat zien hoe de weg van afvalwater naar drinkwater eruit ziet en waar je daarbij op moet letten.