Urban Waterbuffer

Water in de stad: een hele opgave

Wateroverlast is een veelvoorkomend probleem in stedelijk gebied. Door het veelal verharde oppervlak stroomt water oppervlakkig af en kan het niet eenvoudig infiltreren naar de ondergrond. Het water stroomt via oppervlaktewaterlichamen en rioolstelsels weg uit het gebied, en is niet meer beschikbaar voor later hergebruik. In tijden van watertekort zijn stedelijke gebieden daardoor vaak afhankelijk van externe wateraanvoer. Daarnaast is in een bebouwde omgeving nauwelijks ruimte voor het opvangen en vasthouden van overtollig hemelwater, zodat het later kan worden hergebruikt, omdat dit kan leiden tot conflicten met andere bovengrondse functies en/of tot kostbare oplossingen.

Urban Waterbuffer

Met Urban Waterbuffer (UWB) wordt gestreefd om hemelwater in stedelijk gebied op te vangen, te zuiveren en langer vast te houden, zonder te conflicteren met functies aan maaiveld. Door opgevangen hemelwater middels grondwaterputten te infiltreren en op te slaan in diepere watervoerende lagen in de ondergrond, blijft het lokaal beschikbaar en kan het weer teruggewonnen worden in tijden van watervraag. In dit TKI-project is onderzocht in welke mate UWB een positief aandeel heeft in het voorkomen van wateroverlast en het verbeteren van de stedelijke watervoorziening, zodat dit breed kan worden toegepast voor een duurzamer, robuuster en klimaatbestendiger stedelijk waterbeheer.

Verkenning Urban Waterbuffer voortgezet in de praktijk

Uit verkennend onderzoek bleek dat met een UWB een concrete bijdrage geleverd kan worden aan de afvoer van overtollig hemelwater en daarmee het voorkomen van wateroverlast in stedelijk gebied. In de eerste fase van het TKI-project Urban Waterbuffer (UWB) zijn voor vier cases (Rotterdam-Spangen, Rotterdam-hNI, Rheden en Den Haag) de locatie, de waterbalans, het voorlopige ontwerp en de verwachte kosten voor een daadwerkelijk aan te leggen Urban Waterbuffer in beeld gebracht. Uit de resultaten bleek dat er met name in Rotterdam en Rheden op de beoogde locaties op korte termijn een concrete bijdrage geleverd kan worden aan de afvoer van overtollig hemelwater en daarmee het voorkomen van wateroverlast. Vanaf eind 2017 tot half 2018 is gewerkt aan de realisatie van pilotsystemen in Rotterdam en Rheden, waar tot en met 2019 onderzoek is verricht naar de prestatie van UWB’s in de praktijk.

In Rheden stroomt hemelwater oppervlakkig van de Veluwezoom af richting de rijksweg, waar het water accumuleert en zorgt voor water-op-straat situaties bij de kruising van de Lentsesteeg-Arnhemsestraatweg. De gerealiseerde UWB is hier uitgerust met drie infiltratiebronnen en eenvoudige voorzuiveringssystemen. Diepinfiltratie van afstromend hemelwater van ca. 11.000 m2 oppervlak vindt plaats onder vrij verval. In Rheden wordt vooralsnog geen gebruik van het geïnfiltreerde water voorzien. De baten zijn daar vooral terug te vinden in het geringe ruimtebeslag aan maaiveld en het ontlasten van het gemengde rioolstelsel.

De wijk Spangen had, ondanks de aanwezigheid van een gescheiden rioolstelsel, bij hevige neerslag last van water op straat. Daarnaast hadden wijkbewoners de wens om de openbare ruimte te vergroenen. Met voetbalclub Sparta was er ook een eindgebruiker aanwezig die veel drinkwater gebruikte, met name voor de beregening van het kunstgrasveld. Met de UWB wordt hemelwater, dat valt op het stadion en op het verharde oppervlak daaromheen, opgevangen in een tijdelijke buffer onder een Johan Cruijffcourt. Het vervuilde afstromende hemelwater wordt gezuiverd middels een natuurlijk zuiveringssysteem, en vervolgens geleidelijk geïnfiltreerd in het eerste watervoerend pakket. Het opgeslagen hemelwater wordt later teruggewonnen als bron van hoogwaardig zoetwater voor het beregenen van het kunstgrasveld van Sparta en voor verkoeling via de waterzuil op het plein naast het stadion.

Opbrengst

Op basis van de uitkomsten en lessen uit de verkenning en uit de eerste toepassingen is in het project onderzocht of en hoe UWB moet worden toegepast in stedelijk gebied en wat de hydrologische, chemische, financiële en ruimtelijke impact ervan is. Deze uitkomsten zijn, samen met de resultaten van de pilots in Spangen (Rotterdam) en Rheden, gekwantificeerd en gedocumenteerd, en beschikbaar gesteld in een handreiking (www.urbanwaterbuffer.nl). Hiermee wordt een gids geboden voor geïnteresseerde eindgebruikers, adviseurs en toeleveranciers.

Voor de realisatie van een UWB is het allereerst belangrijk dat er voldoende draagvlak is, dat er een wateropgave is, en dat wordt verkend of ondergrondse waterberging mogelijk is. Indien een UWB op basis van een dergelijke verkenning haalbaar blijkt, kan een ontwerp worden gemaakt. Bij de realisatie van een UWB blijven verschillende technische aspecten aandachtspunten, waaronder de snelheid waarmee piekneerslag in de bodem kan worden opgeslagen, de geschiktheid van teruggewonnen water voor het beoogde bovengrondse gebruik, en de meest optimale inrichting van de voorzuivering. Naast een goed ontwerp blijft goed beheer belangrijk voor de succesvolle implementatie van een UWB.

Bij een succesvolle implementatie is een Urban Waterbuffer een integrale klimaatadaptieve oplossing, die opgaves als wateroverlast of watertekort het hoofd kan bieden en daarmee het stedelijk waterbeheer robuuster kan maken.

Lees meer over dit project op de website Urban Waterbuffer.