Alternatieve bronnen en waterhergebruik

Een manier om zuinig te zijn op de huidige bronnen voor zoet water, voornamelijk grondwater, is het inzetten van alternatieve zoetwaterbronnen en het water dat we hebben meerdere keren gebruiken voor we het afvoeren naar oppervlaktewater en het uit een gebied verdwijnt. Hoe zet je alternatieve waterbronnen op een verantwoorde manier in, zonder het milieu te belasten of risico’s voor de volksgezondheid te creëren? En hoe organiseer je de samenwerking tussen verschillende sectoren, wateraanbieders en watervragers die nodig is voor alternatieve bronnen en hergebruik?

Hergebruik en alternatieven, van brak grondwater tot effluent

KWR werkt samen met watergebruikers aan geschikte alternatieven, van brak grondwater als bron voor drinkwater tot gebruik van regenwater in de tuinbouw en in de stad en mogelijkheden om restwater uit de industrie of effluent van rioolwaterzuiveringen duurzaam te gebruiken. KWR legt daarbij vaak de verbinding tussen sectoren. Bodem en ondergrond vormen een sleutel om een dergelijke samenwerking tot stand te brengen, omdat daar de ruimte te vinden is die nodig is om water tijdelijk te bergen en zo de tijd tussen wateraanbod en -vraag te overbruggen.

Methoden, tools en producten

Restwater voor de landbouw

De agrarische sector, met name de grondgebonden landbouw, heeft water nodig in het groeiseizoen, dat meestal samenvalt met droge perioden met een beperkt wateraanbod. Bij KWR werken we aan verkenningen en pilots rond restwater als alternatieve bron van zoet water voor de landbouw. In een pilot in Haaksbergen hebben we onderzocht of irrigatie met RWZI-effluent via drainage kan worden gebruikt in een landbouwperceel en welk effect dit heeft op de watervoorziening en verspreiding van stoffen in de wortelzone en het grondwater. In de pilot ‘Boer Bier Water’ is dit onderzocht voor industrieel restwater van brouwerij Bavaria (Swinkels). Of industrieel restwater ook ondergronds kan worden opgeslagen en ingezet binnen de glastuinbouw is onderzocht in de praktijkproef Dinteloord.

Hergebruik in stedelijk gebied

De stedelijke omgeving heeft een grote watervraag, onder andere voor het openbare groen, die in de toekomst door klimaatverandering nog verder zal stijgen. Tegelijkertijd produceren steden grote hoeveelheden restwater en moeten zij regenbuien snel kunnen afvoeren. KWR onderzoekt of deze alternatieve bronnen geschikt (te maken) zijn om aan een deel van de stedelijke watervraag te voldoen. Zo is de Urban Waterbuffer ontwikkeld om in de winter regenwater op te slaan dat in de zomer kan worden gebruikt voor beregening van voetbalvelden. In het project Urban Photosynthesis hebben we onderzocht of huishoudelijk restwater kan worden gebruikt voor de watervraag van blauwgroene daken, een combinatie van zonne-energie met waterberging.

Hergebruik bij drinkwaterproductie

Bij de productie van drinkwater ontstaat spoelwater. Hoeveel dat is hangt af van de locatie, maar het kan gaan om aanzienlijke hoeveelheden. KWR heeft met enkele waterbedrijven onderzocht of dit water bijvoorbeeld voor natuurdoeleinden kan worden gebruikt. Daarvoor hebben we een rekentool ontwikkeld die op basis van water- en stofbalansen inzicht geeft in de effecten van hergebruik van spoelwater op onder andere standplaatsfactoren voor vegetatie.

Van pilots naar grootschalige toepassing

Pilots zijn belangrijk om de werking van innovatieve technieken van waterhergebruik nauwkeurig te kunnen onderzoeken, maar om bij te dragen aan de watertransitie is het nodig geschikte nieuwe oplossingen in te zetten op een grotere schaal. KWR verkent regelmatig (toekomstige) grootschalige toepassingen van hergebruik, onder andere binnen het onderzoeksprogramma Water in de Circulaire Economie (WiCE). Recente voorbeelden zijn een verkennend onderzoek naar actuele ontwikkelingen en toekomstscenario’s van verdere inzet van gezuiverd industrieel en huishoudelijk restwater, en een regionale verkennende studie RWZI als Waterfabriek om de potentiële bijdrage van grootschalige inzet van RWZI-effluent te kwantificeren.

Projecten

• In de regionale verkenning RWZI als Waterfabriek, onderdeel van het WiCE-project Zuinig met Zoet, hebben we in twee casussen verkend welke rol hergebruik van RWZI-effluent kan spelen in de zoetwatervoorziening. Deze alternatieve bron van zoet water kan in potentie in een aanzienlijk deel van de watervraag van landbouw of industrie voorzien. De aanpak en de resultaten uit de casussen zijn gebruikt om een handelingskader op te stellen waarmee hergebruik van effluent in andere gebieden kan worden verkend op een gestandaardiseerde methode.
• In de stedelijke omgeving is zowel de watervraag als het aanbod van restwater groot. Dit biedt potenties voor het sluiten van de waterkringloop. In het project Urban Photosynthesis hebben we onderzocht of huishoudelijk restwater kan worden gebruikt voor de watervraag van blauwgroene daken. Uit het project is gebleken dat douchewater uit de appartementen prima kan worden gezuiverd via een geïntegreerd kleinschalig helofytenfilter op het dak. Tegelijkertijd dient het douchewater als bron voor de beplanting van het blauwgroene dak.
• In het WiCE-project Hergebruik van restwater uit de zuivelindustrie voor landbouw en watersysteem hebben we onderzocht in welke mate het restwater van zuivelfabrieken kan worden hergebruikt. Uit de verkenning is gebleken dat twee onderzochte fabrieken van FrieslandCampina in theorie voldoende restwater produceren om te worden hergebruikt voor landbouw in de omgeving, binnen het fabrieksproces of voor aanvulling van het watersysteem.
• Veel pilots zijn gericht op hergebruik voor laagwaardig hergebruik. Maar kan restwater ook een alternatieve bron zijn voor water voor menselijke consumptie? In het project Ultieme Waterfabriek onderzoeken we samen met partijen uit de watersector hoe, en onder welke voorwaarden, gezuiverd rioolwater als aanvullende bron voor drinkwater beschikbaar kan worden gemaakt.