Herstel ecosystemen en biodiversiteit

Gebruik kennis over standplaatscondities en ecologische vereisten om natuur te herstellen

In Nederland verkeert 90% van de habitattypen in een matige of zeer ongunstige staat van instandhouding. KWR doet toegepast onderzoek naar herstelecologie om de oorzaken van de achteruitgang van natuurwaarden te achterhalen. Daarvoor ontrafelen wij de drukfactoren en bepalen wij de ontwikkelpotentie van natuurgebieden en kunnen wij mitigatie- en herstelmaatregelen onderbouwen. Dat doen we door veldonderzoek, experimenteel onderzoek, data-analyse en het ontwikkelen van tools voor het interpreteren en presenteren van ecohydrologische gegevens.

Methoden, tools en producten

De Waterwijzer Natuur (WWN) is een vrij beschikbaar instrument dat de effecten van klimaatverandering, stikstofdepositie en waterbeheer op de terrestrische vegetatie van natuurgebieden berekent. WWN wordt onder meer ingezet voor het beoordelen van effecten van waterbeheer, wateronttrekkingen en stikstofdepositie op natuur, het identificeren van ontwikkelkansen voor natuur en het beoordelen van de effectiviteit van herstelmaatregelen. 

ESTAR (Eco-Statistical Tool to Analyse Relevés) en INDICA zijn softwaretools voor het analyseren van vegetatie-opnamen (relevés). Deze tools leveren onder andere een classificatie van het vochtregime (‘aquatisch’, ‘nat’, ‘vochtig’ en ‘droog’), en berekenen gemiddelde indicatorwaarden voor zoutgehalte, vochtregime, voedselrijkdom en zuurgraad. ESTAR wordt onder andere ingezet voor early warning: vroegtijdig veranderingen in soortensamenstelling relateren aan veranderingen in de waterhuishouding. INDICA wordt voornamelijk gebruikt als vlakdekkende meetinstrument voor diverse meetfactoren en werkt op basis van vegetatieopnamen. 

De ecologische vereisten van habitattypen beschrijven in tabelvorm de range aan grondwaterstanden waarin habitat- en vegetatietypen in Nederland meestal voorkomen. Deze tabellen worden vaak gebruikt om de effecten van waterbeheer en -onttrekking op natuur ruimtelijk in beeld te brengen, de noodzaak voor het nemen van maatregelen te onderbouwen en de effectiviteit van maatregelen in kaart te brengen.

Projecten

KWR werkt binnen diverse projecten aan herstel van ecosystemen en biodiversiteit. Enkele voorbeelden: 

  • Bij het beheer en herstel van droge duingraslanden ondervinden duinwaterbedrijven grote uitdagingen: door stikstofdepositie en de daarmee samenhangende extra accumulatie van stikstof in de bodem neemt de ecologische kwaliteit van deze graslanden sterk af. Bij minder stikstofdepositie zou de soortenrijkdom zich weer kunnen herstellen. In het project Herstel van droge duingraslanden na stikstofdepositie is gekeken naar de rol van organische stof op de stikstofbeschikbaarheid in de bodem en de relatie hiervan met de biodiversiteit van droge duingraslanden.
  • Vanaf 1999 is de waterwinning van Evides Waterbedrijf in de Middel- en Oostduinen vergaand aangepast om de open, kunstmatige infiltratie te verduurzamen en de natte en droge duinnatuur te herstellen. Op basis van 30 jaar data van waterstanden, chemie en vegetatie is onderzocht of de doelen voor natuurherstel daadwerkelijk zijn gerealiseerd. 
  • Door decennialange bemesting op landbouwgronden in infiltratiegebieden, krijgen kwelafhankelijke natuurgebieden in beekdalen steeds meer last van vervuilende stoffen. In opdracht van Kennisnetwerk Ontwikeling en Beheer Natuurkwaliteit deed KWR onderzoek naar het effect van dit type belastende stoffen en bekeek hoe beheerders hier het beste mee om kunnen gaan. 
  • In Nederland hebben laagproductieve habitattypen al decennia te lijden onder hoge stikstofdepositie. Om deze laagproductieve habitattypen te behouden en te herstellen worden stikstof-mitigerende maatregelen ingezet. In dit Waterwijs-onderzoek is de effectiviteit onderzocht van twee veel toegepaste maatregelen: instuiving van kalkrijk zand op droge duingraslanden en plaggen van droge heiden. Het onderzoek vond zowel plaats in Nederland als in het Verenigd Koningrijk.