Impact van de energietransitie op waterbedrijven

Methoden, tools en producten

De invloed van de energietransitie is sterk afhankelijk van de locatie. Om dit meer inzichtelijk te maken, heeft KWR de transitieviewer ontwikkeld die op aanvraag voor medewerkers van drinkwaterbedrijven beschikbaar is. De transitieviewer geeft onder andere een beeld van de warmteprogramma’s (voorheen ‘transitievisies warmte’) van de gemeenten en locaties waar geothermieboringen kunnen worden verwacht. Met deze viewer is een eerste inschatting te maken welke veranderingen in de omgeving op een specifieke locatie te verwachten zijn en hoe deze ruimtelijk samenhangen met de eventuele aanwezigheid van gebieden voor waterwinning en grondwaterbescherming.

Een vol elektriciteitsnet

De transitie van fossiele bronnen naar het gebruik van groene energie, in combinatie met te weinig transportcapaciteit, leidt tot een overbezet stroomnet. Dit wordt ‘netcongestie’ genoemd. Hierdoor wordt het moeilijker om nieuwe aansluitingen op het elektriciteitsnet te krijgen. De energiemarkt verandert en energiecontracten worden meer dynamisch, wat drinkwaterbedrijven voor de vraag stelt hoe ze in een toekomst met een volledig duurzame energievoorziening de drinkwatervoorziening meer flexibel kunnen aansturen. Netcongestie speelt ook een rol bij het terug leveren van zelf opgewekte stroom uit zonnepanelen en windmolens op de terreinen van drinkwaterbedrijven.

De energietransitie beïnvloedt de kwaliteit van drinkwaterassets en drinkwater

De energietransitie leidt tot veranderingen in de fysieke omgeving, zoals bronnen voor geothermie en bodemenergie en warmtenetten om gebouwen te verwarmen. Om te zorgen dat duurzame warmte en koude op het juiste moment beschikbaar zijn voor gebruik in gebouwen, is seizoensopslag in bijvoorbeeld bodemenergiesystemen nodig. KWR onderzoekt hoe dergelijke energie- en watersystemen goed kunnen samengaan in de beperkte ruimte ondergronds.

Effecten op de drinkwatervraag

De energietransitie heeft op verschillende manieren invloed op de vraag naar drinkwater. Allereerst heeft de prijs van energie een sterke invloed op het drinkwaterverbruik in woningen, omdat pakweg de helft van het drinkwater in woningen opgewarmd wordt, met name om te douchen. Daarnaast vraagt de energietransitie om nieuwe energiedragers, zoals waterstof. Voor de productie van waterstof is puur water nodig. Productie van waterstof is vooral gewenst wanneer er een overschot is aan duurzame elektriciteit. Lokaal kan dit tot een hogere watervraag leiden, juist in de zomer als de zon veel schijnt. Als laatste kan ook de optimalisatie van lokale energiesystemen impact hebben op de drinkwatervraag. Omdat met de nieuwe Energiewet lokale optimalisatie van energiesystemen juridisch eenvoudiger wordt, kan deze wet de optimalisatie stimuleren. Bij KWR volgen we deze ontwikkelingen op de voet en onderzoeken we de impact op de drinkwatervraag.

Duurzaamheidsrapportages

De energietransitie is onderdeel van een bredere transitie naar klimaatneutraliteit. De regelgeving op het gebied van duurzaamheidsrapportages is de afgelopen jaren toegenomen. In reactie daarop werken de drinkwaterbedrijven samen met KWR aan gedeelde standaarden voor duurzaamheidsrapportages, zoals de PraktijkCode Drinkwater (PCD) nr. 11 ‘Berekening CO2-voetafdruk van drinkwaterbedrijven’. Een nieuwe ontwikkeling hierin is de ‘Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)’, de Europese richtlijn voor duurzaamheidsrapportage. KWR ontwikkelt daarom methoden om klimaatneutraliteit te meten én integraal af te wegen. Zie hiervoor ook ‘Grondstofhergebruik en Circulaire Systemen’.

Projecten

FlexInWater

KWR onderzoekt in het FlexInWater-project wat de energietransitie voor drinkwaterbedrijven betekent en in hoeverre drinkwaterbedrijven met hun productiefaciliteiten in kunnen spelen op deze nieuwe markt.

Betrouwbaar aanvullen boorgaten voor gesloten bodemenergiesystemen (GBES)

In dit onderzoek is geëvalueerd welke technieken (methoden, materialen) in Nederland worden gebruikt om bij het realiseren van gesloten bodemenergiesystemen (GBES) de scheidende werking van de doorboorde lagen in de ondergrond te herstellen. Er zijn mogelijkheden verkend om het aanvullen van boorgaten te verbeteren en voorschriften beter werkbaar te maken, de kwaliteit van aanvullingen in-situ te detecteren en het systeem van kwaliteitsbewaking te versterken.

Handvatten voor samengaan van ondergrondse waterberging en open Bodemenergie (OBES)

In tuinbouwgebieden worden watervoerende pakketten in de ondergrond (aquifers) gebruikt voor zowel de winning en opslag van water voor de gietwatervoorziening als ook voor de opslag van warmte en koude voor verwarming en koeling van de kassen. In dit project is onderzocht onder welke condities warmte- en wateropslag binnen een watervoerend pakket samen kunnen gaan. Het werk gepresenteerd in dit rapport heeft als doel om de interactie tussen ondergrondse waterberging en open bodemenergiesystemen (OBES) te kwantificeren en op basis daarvan generieke handvatten te ontwikkelen voor de ruimtelijke ordening van de ondergrond.

ENGINE: Energie en drinkwater in balans
Om een uitspraak te kunnen doen over gewenste minimale afstanden tussen warmtebronnen en drinkwaterleidingen, moet onder allerlei omstandigheden duidelijk zijn wat de invloed van die bronnen is op de bodemtemperatuur. Hiervoor is in het ENGINE-project een model ontwikkeld en gevalideerd met praktijkmetingen. Op basis van dit model heeft KWR kennisregels ontwikkeld die de basis vormen van afspraken die gemaakt zijn over afstanden tussen warmtenetten en drinkwaternetten.