Robuuste zoetwaterbeschikbaarheid

Het KWR-onderzoek naar natuurinclusieve zoetwaterbeschikbaarheid richt zich op de relaties tussen waterhuishoudkundige ingrepen en standplaatscondities. Deze relaties zijn complex, omvatten zowel waterkwantiteit als waterkwaliteit, en hebben tegelijkertijd effecten op andere drukfactoren, zoals de stikstofdepositie. KWR kan hierbij onder andere voortbouwen op meer dan 40 jaar onderzoek naar de combinatie van waterwinning en natuurontwikkeling in de Nederlandse infiltratieduinen.

Methoden, tools en producten

In het onderzoek naar een natuurinclusieve zoetwaterbeschikbaarheid wordt proceskennis over de Nederlandse infiltratieduinen toegepast voor soortgelijke oplossingen in andere delen van Nederland. Onze proceskennis over bijvoorbeeld stromingspatronen, het gedrag van stoffen in de ondergrond en de interactie tussen grondwater, bodem en standplaatscondities helpt ons zoetwatermaatregelen zo vorm te geven dat de natuur meeprofiteert.

Het Droogteportaal brengt actuele metingen van neerslag, bodemvocht, grondwaterstanden en afvoeren samen voor de hoge zandgronden. Naast de actuele situatie geeft het portaal aan de hand van neerslag, neerslagoverschot en grondwaterstanden een indicatie van de droogtesituatie ten opzichte van een meerjarige periode. Met deze informatie is het mogelijk de toestand van het watersysteem voor landbouw, natuur en drinkwatervoorziening bij droogte ruimtelijk in beeld te brengen.

HydroMonitor biedt een gebruiksvriendelijk platform voor het analyseren van tijdreeksen van grondwaterstanden en stijghoogten. Met deze analyse kunnen onder andere verschillende invloeden, zoals neerslag, verdamping, drainage en onttrekkingen, van elkaar worden gescheiden. Deze analyses worden gebruikt om te beoordelen of waterhuishoudkundige ingrepen het gewenste effect op de grondwaterstand hebben gehad, om tijdreeksen te verlengen, te harmoniseren of te projecteren en om voor een set meetreeksen snel grondwaterstatistieken te berekenen.

Waterwijzer Natuur (WWN) is een vrij beschikbare tool die de effecten van klimaatverandering, stikstofdepositie en waterbeheer op de terrestrische vegetatie van natuurgebieden berekent. Toepassingen van de tool zijn onder andere het beoordelen van de effecten van waterbeheer, wateronttrekking en stikstofdepositie op natuur, het identificeren van ontwikkelingskansen voor natuur en het beoordelen van de effectiviteit van herstelmaatregelen.

Projecten

KWR werkt in diverse projecten aan de realisatie van natuurinclusieve watersystemen:

Op de hoge zandgronden is vaak sprake van een faseverschil tussen watervraag en -aanbod. Tijdens de winterperiode ontstaat onder invloed van neerslag en hoge rivierafvoer een wateroverschot, terwijl tijdens de zomer een tekort aan water ontstaat door hogere verdamping. Hierdoor ontstond tijdens de droge zomers van 2018, 2019 en 2020 een watertekort voor landbouw en natuur. Een kansrijke aanpak van de verdroging van de hoge zandgronden is het opslaan van wateroverschotten tijdens het winterseizoen, zodat ze behouden blijven voor gebruik tijdens het zomerseizoen. In het project De verdroging van de Stippelberg onderzochten we de mogelijkheden om hiervoor de ondergronds ruimte in droge natuurgebieden te gebruiken. Voor drinkwaterbedrijven verkende KWR welke watersysteemmaatregelen hiervoor inzetbaar zijn, zoals het infiltreren van wateroverschotten, het aanpassen van drainagenetwerken en het verminderen van verdamping door omvorming van de bodembedekking.

In het project Waterwinning en natuur in de duinen is op basis van 30-40 jaar data in beeld gebracht hoe effectief  drastisch aangepaste winsystemen en omvangrijke natuurherstelprojecten in de duinwaterwingebieden zijn. Uit de data blijkt dat met het herstel van vochtige duinvalleivegetaties een belangrijk doel bereikt is. Het is daarbij ook gelukt om te blijven voorzien in voldoende waterwinning en behoud van de zoetwatervoorraad.

Goede (drink)waterkwaliteit begint bij een goed spaarbekkenmanagement. Nieuwe ontwikkelingen, zoals nieuwe richtlijnen voor cyanotoxines, drijvende zonnepanelen en een toenemende drinkwatervraag, kunnen mogelijk een effect hebben op de microbiologische stabiliteit van spaarbekkens. Ook de natuurdoelen die vanuit de Kaderrichtlijn Water en Natura 2000 voor deze bekkens gelden, vragen om toegesneden management. In het project Bekkenmanagement, algengroei en zon op water hebben we op basis van een literatuurstudie de kennisleemten van de duinwaterbedrijven in beeld gebracht.