Voor oppervlaktewater is tot nog toe slechts een beperkt aantal onderzoeken beschikbaar. Buiten de gastheer neemt de virusinfectiviteit snel af in de tijd. Daarom verwachten wij dat het virus in oppervlaktewater net zo lang actief blijft als in afvalwater of in ander water. De activiteit neemt sneller af bij hogere temperaturen of bij blootstelling aan UV-straling zoals zonlicht.

Het Nederlandse drinkwater is goed beschermd tegen virussen waarvan bekend is dat ze overdraagbaar zijn via water, zoals Adeno, Noro en Enterovirus. Nederlandse drinkwaterbedrijven die drinkwater maken uit oppervlaktewater hebben allemaal meerdere desinfectiebarrières gericht op het verwijderen van bacteriën, virussen en protozoa, die ook worden gecontroleerd door de jaarlijks uitgevoerde Analyse van Microbiologische Veiligheid Drinkwater (AMVD). Het Nederlandse grondwater is in de bodem goed beschermd tegen alle microbiologische verontreinigingen, inclusief virussen. De strikte hygiënevoorschriften voor installatie en werkzaamheden aan leidingen zorgen er tevens voor dat de Nederlandse drinkwatersector goed beschermd is tegen alle microbiologische verontreinigingen. Het Nederlandse drinkwater is daardoor zeer goed beschermd tegen alle virussen, ook het coronavirus.

Afvalwater bevat al tal van potentieel gevaarlijke ziekteverwekkers en daarom hebben afvalwaterzuiveringsinstallaties al strikte voorschriften om de veiligheid van het personeel te garanderen. Volgens de huidige kennis wordt dit nieuwe virus in de ontlasting verspreid, maar het is de vraag of het na uitscheiding en in de riolering nog steeds besmettelijk is. Het nieuwe virus maakt deel uit van een groep virussen die geen belangrijke transmissieroute via het water hebben. De consensus op basis van de huidige kennis is dus dat als de beschermende protocollen worden gevolgd, het risico voor het personeel als laag wordt beschouwd.

Nee, de resultaten gepresenteerd in Medema et al. (2020) tonen alleen gegevens over de detectie van SARS-CoV-2. Het voornaamste doel was hier om een reproduceerbare methode te hebben om het virus uit rioolwater the concentreren, en het virus-RNA uit het concentraat te isoleren. RT-qPCR kan echter wel worden gebruikt om virussen te kwantificeren. Daarom is toekomstig onderzoek wel gericht op het verbeteren van de detectiemethode voor SARS-CoV-2, met het oog op betere kwantificering.

In Nederland, maar ook in andere landen, worden monsters uit het riool gehaald om erfelijk materiaal van het COVID-19 virus in afvalwater op te sporen. Het riool wordt hierbij gezien als spiegel van de samenleving. Met het rioolwater dat aankomt bij de afvalwaterzuiveringsinstallatie kan de bevolking van een hele stad met één monster worden gescreend. Zo kan rioolonderzoek helpen bepalen in hoeverre COVID-19 in de bevolking voorkomt en of het toeneemt of afneemt. Een voorbeeld hiervan is het werk van KWR wat beschreven wordt in de studie van Medema et al. (2020).

De meest waarschijnlijke dierlijke reservoirs voor Sars-CoV-2 zijn vleermuizen, maar aangenomen wordt dat het virus zich via een andere diersoort (intermediaire drager ervan) heeft verspreid naar de mens.

Hoewel er informatie beschikbaar is over virussen die vergelijkbaar zijn met SARS-CoV-2, is er volgens deskundigen geen correlatie vastgesteld tussen temperatuurschommelingen in de buitenlucht en de verspreiding van COVID-19. Van oudere griepvirussen is bekend dat ze doorgaans groeien en zich vermenigvuldigen in koude en droge omstandigheden. Ze vermenigvuldigen zich niet goed bij warm weer; bij temperaturen boven de 30°C verspreiden ze zich minder snel.

SARS-CoV-2 is het zevende coronavirus waarvan bekend is dat mensen ermee besmet zijn geraakt; van SARS-CoV, MERS-CoV en SARS-CoV-2 kunnen mensen ernstig ziek worden, terwijl HKU1, NL63, OC43 en 229E worden geassocieerd met milde symptomen (Corman et al., 2018).

Uit een onderzoek van Gundy et al. (2009) over het overleven van coronavirussen in water en afvalwater bleek dat de de-activering van coronavirussen in de onderzochte monsters sterk afhankelijk was van de temperatuur van het water. Uit de benodigde tijd voor een afname van de virusdichtheid met 99,9% (=T99.9) bleek dat coronavirussen in kraanwater sneller worden gedeactiveerd bij een watertemperatuur van 23°C (T99.9 = 10 dagen) dan in water van 4°C (T99.9 >100 dagen). Coronavirussen worden nog sneller gedeactiveerd: de T99.9-waarden daarvoor varie‰ren van 2 tot 4 dagen in afvalwater. Het poliovirus (dat zich verspreidt via de ontlasting van mensen die ermee besmet zijn geraakt) bleef langer actief dan coronavirussen in de meeste onderzochte watermonsters, behalve in kraanwater van 4øC.

Coronavirusziekte 2019 (COVID-19) wordt veroorzaakt door het Severe Acute Repiratory Syndrome (SARS: ernstig acuut respiratoir syndroom) Coronavirus 2 (SARS-CoV-2). SARS-CoV-2 werd eind december 2019 voor het eerst gemeld in Wuhan, China. Het is het derde zeer ziekteverwekkende en overdraagbare coronavirus dat we kennen; eerder kwamen al SARS coronavirus (SARS-CoV) en Midden-Oosten respiratoir syndroom coronavirus (MERS-CoV) voor bij mensen. De oorsprong, de overdracht op de mens en de mechanismen gerelateerd aan de pathogeniteit van SARS-CoV-2 zijn nog niet duidelijk, voorlasnog is er gelijkenis met SARS-CoV en verschillende andere vleermuiscoronavirussen.

Coronavirussen zijn door een lipide dubbelmembraan (envelop) omhulde, positief-sense enkelstrengs RNA-virussen met een eiwitmantel (nucleocapside) met helixsymmetrie (Zulma et al., 2016). Coronavirussen zijn leden van de onderfamilie "Coronavirinae" (familie Coronaviridae, orde 62: Nidovirales), die uit vier genera bestaat. Van alfa- en bèta-coronavirussen is bekend dat ze schadelijk kunnen zijn voor mens en dier (Khan et al., 2020). Gamma- en delta-coronavirussen infecteren over het algemeen vogels, hoewel sommige uit deze groepen ook infecties bij zoogdieren kunnen veroorzaken. Voor de menselijke gezondheid vormen bèta-coronavirussen de belangrijkste groep, aangezien deze groep enkele voor mensen zeer ziekteverwekkende virussen bevat, waaronder SARS-CoV-2, MERS-CoV en SARS-CoV (Cui et al., 2019; Su et al., 2016 ; Forni et al., 2017).

De fragmenten van genetisch materiaal (RNA) die in rioolwater worden gedetecteerd worden zeer snel afgebroken in dit milieu en zullen alleen stabiel zijn als ze worden beschermd door de eiwitmantel (capside), dus alleen als het hele virus aanwezig is. Daarom impliceert het aantonen van deze specifieke RNA-fragmenten in rioolafvalwater dat hele virusdeeltjes aanwezig waren. We weten momenteel te weinig over de mogelijke besmettelijkheid van coronavirus (SARS-CoV-2) deeltjes in rioolwater, maar uit de informatie die we tot nu toe hebben lijkt het niet erg waarschijnlijk dat coronavirusdeeltjes uit afvalwater mensen kunnen infecteren.

• Waterexperts bij bedrijven of overheden, en voor burgers, stel je vraag hier (mag in het Nederlands!): kwrwater.nl/en/frequently-asked-questions-covid-19/ask-your-question-about-covid-19/.
• Journalisten, stel je vraag hier (mag in het Nederlands!):kwrwater.nl/en/frequently-asked-questions-covid-19/press-questions-covid-19/. 

We willen ook andere aspecten bestuderen, zoals de dichtheden waarbij virusdeeltjes bij bepaalde temperaturen en verblijftijden actief blijven in het rioolwater. Hoewel studies met verwante virussen eerder hebben aangetoond dat deze virussen snel inactief worden, is hiervoor een vergelijkbare bevestiging met SARS-CoV-2 nodig.

KWR heeft het onderzoek onafhankelijk gestart, maar zoekt nu samenwerking met andere (Nederlandse) partijen zoals ministeries, RIVM, GGD's, waterschappen en vertegenwoordigende organisaties daarvan (STOWA, UvW)

Dit project beoogt verdere screening op de aanwezigheid van SARS-CoV-2 in rioolwater binnen een selectie van grote gemeentelijke afvalwaterzuiveringsinstallaties in Nederland. Dit geeft: • trends van de SARS-CoV-2-verspreiding tijdens de pandemie van 2020 in Nederland;• ondersteunende informatie voor evaluatie van quarantaine / mitigerende maatregelen; • een vroege-waarschuwingssysteem voor wanneer COVID-19 weer in opkomst kan zijn in Nederland (bijvoorbeeld winter 2020); • een realistische schatting van het percentage milde COVID-19-besmettingen (een aanzienlijk deel van COVID-19-besmettingen blijft nu onopgemerkt, aangezien mensen met milde symptomen niet worden getest).

Wurtzer et al. (2020) toonden aan dat SARS-CoV-2 nog kon worden aangetoond in behandeld afvalwater in Parijs. De virusbelasting in het behandelde afvalwater was echter nog maar ‚‚n procent van die van onbehandeld afvalwater, wat het zuiverende effect van afvalwaterbehandeling weergeeft en overeenkomt met eerder onderzoek hiernaar bij enterische virussen (Prevost et al., 2015).

Het is aangetoond dat ozon het SARS-coronavirus kapotmaakt. Aangezien de structuur van het nieuwe 2019-nCoV-coronavirus bijna identiek is aan die van het SARS-coronavirus, is het aannemelijk dat ozon ook zal werken bij het nieuwe coronavirus. Dit is echter nog niet onderzocht. Allerlei virusfamilies kunnen worden bestreden met ozon, zoals polio types 1 en 2, menselijke rotavirussen , norovirussen, parvovirussen, en hepatitis A, B, non-A en non-B ? om er slechts enkele te noemen. Ozon maakt een virus kapot doordat het door de eiwitmantel doordringt tot in de nucle‹nezuurkern, waardoor het virale RNA wordt beschadigd. In hogere concentraties vernietigt ozon de capside, of eiwitmantel, door oxidatie. Duan et al. (2003) hebben de stabiliteit aangetoond van het SARS-coronavirus bij mensen en in het milieu, en de kwetsbaarheid ervan voor UV-straling. Uit dit onderzoek bleek dat het virus op 8 verschillende kweekmedia en in water ongeveer gelijk waren en na 72 tot 96 uur minder actief was. Werd een virus gedurende 60 minuten blootgesteld aan UV-straling, dan werd geen enkel besmettingsgevaar meer gedetecteerd.

SARS-CoV-2 is aangetroffen in de ontlasting van geïnfecteerde mensen en op toiletoppervlakken in ziekenhuizen die COVID-19-patiënten behandelen. Voor toiletten, latrines en soortgelijke sanitaire systemen zijn hygiëne en reiniging net zo belangrijk als altijd.

Medema et al. 2020 toonde al de aanwezigheid van SARS-CoV-2-virus in rioolwater. Afvalwater bevat echter al tal van potentieel gevaarlijke ziekteverwekkers. Volgens de huidige kennis wordt dit nieuwe virus ook via de ontlasting uitgescheiden, maar het is de vraag of het na uitscheiding en transport in de riolering nog steeds besmettelijk is. Het nieuwe virus maakt deel uit van een groep virussen die geen belangrijke transmissieroute via het water hebben. Daarom is de consensus op basis van de huidige kennis dat er geen specifieke verwijderingsprocessen nodig zijn en dat de standaardmaatregelen afdoende bescherming bieden.

Er is geen specifieke methode om SARS-CoV-2 te verwijderen. Aangezien SARS-CoV-2 minder robuust is in een waterige omgeving dan andere virussen, volstaan dezelfde zuiveringsprocessen. Voor zover wij weten, zal water bij omgevingstemperatuur het virus niet snel inactiveren. Hoe warmer het water, hoe sneller het virus wordt geïnactiveerd. Als het water wasmiddel of desinfectiemiddel bevat bevordert dit de virusinactivering aanzienlijk. Zeep zal het virus ook scheiden van ander organisch materiaal, waardoor het virus meer wordt blootgesteld aan de werking van wasmiddelen. In de studie van Geller et al. (2012) werd verder gevonden dat een alkalische pH coronavirussen minder stabiel kan maken.

Coronavirussen maakt deel uit van een groep virussen waarvan geen belangrijke transmissieroute via het water bekend is. Bovendien zijn coronavirussen in riool-, afval- en oppervlaktewater minder stabiel dan andere virussen. Daarom is de consensus op basis van de huidige kennis dat er geen verwijderingsproces hiervoor hoeft te worden toegepast en dat de standaarmaatregelen voor medewerkers van RWZI's voldoende bescherming bieden.

Er zijn geen bijkomende risico's. De WHO zegt dat al het diagnostisch laboratoriumonderzoek en alle PCR-analyses met het nieuwe coronavirus worden uitgevoerd conform de werkwijzen en procedures beschreven voor elementair laboratoriumonderzoek? Biosafety Level 2 (BSL2), zoals gespecificeerd in de derde editie van het handboek bioveiligheid in laboratoria van de WHO (WHO Laboratory biosafety manual, 3rd edition).

Het is goed om erop te wijzen dat rioolwater nog veel meer mogelijke ziekteverwekkers bevat, en dat voor deze andere ziekteverwekkers al is aangetoond dat mensen daadwerkelijk besmet kunnen raken. Hiervoor worden nu al persoonlijke beschermingsmiddelen en beheersmaatregelen toegepast. Het maakt veel uit of mensen hiervan bewust zijn en deze middelen en maatregelen goed blijven toepassen. Voor deze zaken moeten we de adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO, 2020) volgen.

Het personeel van de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) nam een debietafhankelijk samengesteld monster van 250 mL dat bij een constante temperatuur van 4 °C werd opgeslagen.

De methode voor virus-detectie heet RT-qPCR (Reverse transcriptase quantitative polymerase chain reaction / Reverse transcriptase kwantitatieve polymerasekettingreactie). Met deze methode wordt SARS-CoV-2 ook opgespoord bij pati‰nten. Bij deze methode worden in het laboratorium in een monster stukjes RNA (genen van het virus) gedetecteerd, wat de aanwezigheid van SARS-CoV-2 bevestigt. Daarom kan deze methode niet ter plaatse worden toegepast. De microbiologen van KWR werken echter aan alternatieve methoden om het virus ook in het riool zelf in het afvalwater op te sporen.

In het microbiologisch laboratorium van KWR zijn we gewend om dit soort moleculaire analyses en testen van monsters afvalwater uit te voeren. De problemen die we daarbij tegenkomen zijn gebruikelijk bij elk experimenteel onderzoek. Belangrijk is nu eerst om de kwantificeringsmethoden voor SARS-CoV-2 te verbeteren en de uitkomsten te relateren aan epidemiologische gegevens.

Dit virus muteert over het geheel genomen niet bijzonder snel (vergelijkbaar met andere coronavirussen). Wel kunnen bij individuele pati‰nten verscheidene mutatiestammen tegelijk voorkomen naarmate het virus zich vermenigvuldigt en daarmee verder muteert. Constante bewaking van nieuwe mutaties en veelvuldige vergelijking van verschillende pati‰nten is daarom belangrijk.

Verschillende commerci‰le partijen hebben moleculair biologische methoden gebaseerd op de reverse transciptase kwantitatieve PCR (RT-qPCR) ontwikkeld tot assays voor detectie van virale genen in verschillende omgevingen. In de "Plus / Minus" -test worden monsters en controles (gedestilleerd water) in het instrument geladen, waarna een positieve of negatieve uitkomst wordt berekend op basis van verschillen in signaal tussen de monsters en de controles. Bij het testen van de "Plus / Minus" -test voor detectie van genen van SARS-CoV-2-coronavirus werd een deel van de vals-positieve en negatieve signalen waargenomen, wat aantoonde dat er geen tekortkoming was in de toegepaste methode.

De techniek (RT-PCR) meet RNA-fragmenten (genen van het SARS-CoV-2-virus). Het vinden van intacte RNA-fragmenten geeft indirect de mogelijke aanwezigheid van het virus aan. Dit is dezelfde techniek die ziekenhuizen gebruiken om een COVID-19-infectie vast te stellen. Met name in rioolwater is het hoogst onwaarschijnlijk dat onbeschermde virussen (stukjes RNA zonder eiwitmantel) worden aangetroffen. In de biologisch actieve omgeving van afvalwater zouden de fragmenten van virus-RNA snel worden afgebroken. Het RNA is enkele dagen stabiel wanneer het wordt beschermd door de eiwitmantel, wat betekent dat het aanwezig is als een volledig virusdeeltje.

Het nieuwe coronavirus is op 7 januari door de Chinese autoriteiten officieel aangekondigd. De volledige genetische code werd op 10 januari vrijgegeven voor de wereldwijde volksgezondheid via de online bron virological.org. De genoomsequenties suggereren een virus dat nauw verwant is aan SARS-CoV, het virus dat verantwoordelijk wordt gehouden voor de uitbraak van SARS in maart 2002 (Peiris et al., 2003). Deze soort behort tot een grote groep virussen die meestal worden aangetroffen bij rhinolophid-vleermuizen in Azië en Europa. Aangezien de sequenties openbaar beschikbaar waren, en er werd bevestigd dat gerelateerd waren aan het al bekende SARS-CoV virus, kon een vergelijkbare detectiemethode worden gebruikt.

De methode die wordt gebruikt voor virusdetectie wordt RT-PCR genoemd. Dit is dezelfde methode die wordt gebruikt om SARS-CoV-2 bij COVID-19 patiënten te detecteren. Bij deze methode worden de RNA-fragmenten (genen van het virus) gedetecteerd die de aanwezigheid van SARS-CoV-2 bevestigen. Dit geeft geen aanvullende informatie over de infectiviteit of de aanwezigheid van de eiwitlaag (capside). Medema et al. (2020) meer details over de toegepaste methode in het KWR-laboratorium.

Omdat genetische fragmenten worden geamplificeerd via de polymerase-kettingreactie (PCR), kan RT-PCR worden beschouwd als een zeer gevoelige methode om de aanwezigheid van SARS-CoV-2-genen aan te tonen. We voeren momenteel verdere experimenten uit om te bepalen in hoeverre de genen in de tijd aantoonbaar blijven onder verschillende omstandigheden (realistisch voor afvalwater), en proberen de sterkte van dit signaal te koppelen aan epidemiologische gegevens.

De uitdrukking "Polymerase-kettingreactie" (PCR) werd voor het eerst meer dan 30 jaar geleden gebruikt. Real-time PCR (RT-PCR) is nu een gevestigde methode voor de detectie, kwantificering en typering van verschillende microbiële agentia op uiteenlopende terreinen als klinische diagnostiek, milieumicrobiologie en voedselveiligheid.

Er werd gekozen voor afvalwaterzuiveringsinstallaties (RWZI's) van 2 grote en 3 middelgrote steden en van de belangrijkste luchthaven. Het personeel van de RWZI nam een 24-uurs debietafhankelijk samengesteld monster van 250 ml dat tijdens de bemonstering bij 4 ° C werd bewaard. Monsters werden genomen in 2020: op 5, 6 en 7 februari (3 weken voordat het eerste COVID-19-geval werd gemeld bij de volksgezondheidsinstanties in Nederland), op 4 en 5 maart (38 resp. 82 gemelde COVID-19-gevallen in Nederland op een totale bevolking van 17,2 miljoen), en 15 en 16 maart (1135 resp. 1413 gemelde COVID-19 gevallen in Nederland). Toen de epidemie zich verder ontwikkelde werd nog een andere RWZI (Tilburg, een middelgrote stad in een van de zwaarst getroffen gebieden) in het steekproefschema opgenomen.

Details over processen die bij de verschillende RWZI's worden toegepast, kunnen worden opgevraagd bij de desbetreffende waterschappen. in het algemeen passen de meeste rwzi's in Nederland primaire behandeling (verwijdering van vaste stoffen) en secundaire (biologische) behandeling toe voor verwijdering van organische koolstof (typisch [aëroob] actief slib), meestal gevolgd door tertiaire zuiveringsprocessen (verwijdering van nutriënten) en incidenteel een vierde trap voor verwijdering van organische microverontreinigingen.

We gaan door met onze routinematige bemonstering van verschillende afvalwaterzuiveringsinstallaties in Nederland

Over het filmpje dat op internet is opgedoken en waarin druppels kraanwater een positieve testuitslag lijken te veroorzaken, zegt Gertjan Medema het volgende. “Het resultaat van een zelftest is alleen betrouwbaar als die test volgens de voorschriften wordt uitgevoerd. Wie een zelftest onjuist uitvoert, bijvoorbeeld door alleen met kraanwater te druppelen, mag het resultaat niet vertrouwen.” Hij verwijst naar het wetenschappelijke artikel ‘How to (ab)use a COVID-19 antigen rapid test with soft drinks?’ dat afgelopen oktober werd gepubliceerd. Samengevat zegt dit wetenschappelijke artikel: misbruik van de COVID-19-antigeen-sneltests kan vals-positieve resultaten tot gevolg hebben. Als je frisdranken, energiedranken, alcoholische dranken (wodka, whisky en brandy), commercieel gebotteld mineraalwater of koolzuurhoudend mineraalwater zonder ‘buffer’ (dat is de vloeistof die zorgt dat de test bij de goede zuurgraad (pH) plaatsvindt) in de zelftest druppelt, kan de rode testlijn (de ‘T’-lijn) verschijnen. Wanneer echter volgens voorschrift de drank of het water wordt vermengd mét de buffer, zal er géén vals-positieve testlijn verschijnen.

Nee, een vaccin werkt alleen in geconcentreerde vorm. Hoogleraar water & gezondheid Gertjan Medema: “Vaccins toedienen via kraanwater is onzinnig. De huidige vaccins werken helemaal niet als je ze opdrinkt.”. “Er zijn”, zegt Medema, “nieuwe vaccins in ontwikkeling die via een pil (feitelijk ook een geconcentreerde vorm) toegediend kunnen worden. Maar ook voor die pil-vaccins is toediening via kraanwater onzinnig omdat ze in de waterleiding zo verdund zouden worden dat ze niet meer werkzaam zijn.”

Er is geen bewijs dat water een transmissieroute is voor het SARS-CoV-2-virus, dat COVID-19 veroorzaakt. RNA-fragmenten van het virus zijn aangetroffen in rioolwater, maar deze hebben een lage kans om besmettelijk te zijn. Daarom vormt de aanwezigheid van het SARS-CoV-2-virus waarschijnlijk kleine risico's op het verkrijgen van COVID-19. Desalniettemin geeft blootstelling aan rioolwater een (bewezen) risico om besmet te raken met andere ziekteverwekkers, waarvoor professionals die met rioolwater werken al over hun (normale) persoonlijke beschermingsmiddelen beschikken. Daarom geven het RIVM en de WHO (en andere gezondheidsdiensten, zoals de Amerikaanse CDC) aan dat normale beschermings- en hygiënemaatregelen voldoende zijn. Dezelfde conclusie geldt voor het SARS-virus (SARS-CoV), een ander coronavirus dat nauw verwant is aan het COVID-19-virus (dat daarom SARS-CoV-2 wordt genoemd). Inactiveringsexperimenten met het SARS-virus (Duan et al. 2003) toonden aan dat het virus 4-5 dagen besmettelijk blijft in ontlasting bij 20 ºC. Hogere temperaturen versnellen de inactivering van vergelijkbare virussen (Kampf et al., 2020). Een andere studie onderzocht de inactivering van andere coronavirussen in slib bij 25 ºC en vond 99,999-99,9999% (logverwijderingspercentage (bijv. 99% = 2 log, 99,999% = 5 log)) inactivering in 3 weken (Casanova et al. 2009). Deze auteurs hadden het slib voorgepasteuriseerd, waardoor de biologische activiteit van de fermentatie werd gestopt. Inactivering in ongepasteuriseerd slib bij 30-38 ºC zal naar verwachting nog veel sneller verlopen. Op basis van de beschikbare kennis kan worden gesteld dat als al besmettelijk SARS-CoV-2-virus aanwezig is in rioolwater (wat al onwaarschijnlijk is), de slibgisting (onderdeel van veel rioolwaterzuiveringsprocessen) het virus volledig kan inactiveren.

COVID-19 wordt veroorzaakt door een SARS-CoV-2, een coronavirus. Coronavirussen behoren tot de groep van virussen met een envelop (lipidenmembraan), die ook het griepvirus omvat. Deze lipidenomhulling maakt virussen met een envelop zeer vatbaar voor routinematig gebruikte desinfectiemethoden en zeep. Deze soorten virussen worden van persoon tot persoon verspreid via de waterdruppels veroorzaakt door hoesten of niezen, of door contact met besmette handen of oppervlakken, maar voor deze virussen is er geen bekende overdracht via het stedelijk afvalwatersysteem. Daarom vormt het SARS-CoV-19-virus waarschijnlijk geen enkel risico om COVID-19 te verwerven, en zeker geen verhoogd risico via het afvalwatersysteem, en het RIVM en de WHO (en andere gezondheidsdiensten, zoals de Amerikaanse CDC) geven allemaal aan dat normaal beschermings- en hygiënemaatregelen zijn afdoende bij het werken met afvalwater.

Rioolwater is nog niet beschreven als transmissieroute en het risico wordt als zeer laag ingeschat. De virusconcentraties in rioolwater en uit rioolwater gegenereerde aerosolen zijn waarschijnlijk veel lager dan wat een geïnfecteerde patiënt uitademt. Voorbeelden van eerder werk: 1. Inwoners van afvalwaterzuiveringsinstallaties (RWZI) zijn onderzocht op infecties door wateroverdraagbare virussen. Hieruit bleek niet dat door water overgedragen virale ziekten vaker voorkwamen. 2. De strikte quarantaine in Aziatische steden heeft gewerkt, terwijl riolering en zuivering niet "in quarantaine" zijn geplaatst. Dus geen aanwijzing dat rwzi's of aerosolen een rol spelen.

De infectie die COVID-19 kan veroorzaken, wordt via de lucht overgedragen via druppeltjes. De transmissiesnelheid is vrij hoog, hoger dan gewone griep. De preventieve maatregelen over het algemeen voor patiënten, gezondheidswerkers en de gemeenschap zijn: Was uw handen vaak met een op alcohol gebaseerd (> 65%) wasmiddel als uw handen niet duidelijk vies zijn, en met zeep en water als ze besmet zijn. Was altijd uw handen na contact met secreties van de luchtwegen; Vermijd contact met ogen, neus en mond; Nies en hoest in een gebogen elleboog of zakdoek en gooi deze dan weg; Draag een gelaatsmasker als luchtwegklachten optreden en was onmiddellijk daarna uw handen; Houd een afstand van minimaal 1 m aan van patiënten met luchtwegklachten. Meer volledige informatie is te vinden in het document van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO, 2020).